کارگاه بین المللی شیعه، مرگ و مواد مذهبی، مراسم تدفین قبرستان‌ها و سنگ قبرها با تأکید بر دوره صفوی اصفهان-۷- ۱۲اردیبهشت ۱۳۹۸

کارگاه بین المللی شیعه، مرگ و مواد مذهبی، مراسم تدفین قبرستانها و سنگ قبرها برگزار کننده: قطب علمی مطالعات فرهنگ و تمدن شیعه در دوره صفویه دانشگاه اصفهان اصفهان-7- 12اردیبهشت 1398 عصرروز 7/2/1398 ساعت3:30 دقیقه شرکت کنندگان در کارگاه بین المللی مطالعه مزارها و بنای آرامگاه‌های دوره صفوی، وارد میدان نقش جهان شدند و از مساجد شیخ لطف‌الله و مسجد جامع عباسی بازدید نمودند. آقای دکتر منتظرالقائم در باب سال تأسیس هر دو مسجد، کاشیکاریها، متون مندرج روی کاشیها، نماد ها و معماری در انحراف مساجد به سمت قبله بدون برهم خوردن نما و نظم ظاهری آنها در ارتباط با طرح مستطیل میدان، کاربرد دو فضای مادی(بازار) و معنوی(مساجد) در شمال و جنوب میدان، فضای داخلی گنبدها و معماری محرابها و... به صورت مفصل شرح دادند. سپس از مقبره امامزاده احمد بازدید صورت گرفت. کارگاه در ساعت 8 شب به اتمام رسید. صبح یکشنبه 8/2/ 1398 ساعت9صبح شرکت کنندگان وارد محل قطب علمی مطالعات فرهنگ و تمدن شیعه در دوره صفویه شدند و پس از خوش آمد گویی دکتر منتظرالقائم با شرکت کنندگان، آقای دکتر خسرونژاد برای آن‌ها برنامه کارگاه را تا روز 12/2 شرح دادند. سپس مهمانان به تالار صائب، محل برگزاری«همایش بین المللی روابط فرهنگی ایران و اروپا در دوره صفوی»، وارد شدند و در ساعت 30/12 به مهمانسرا برگشتند. در ساعت 30/3دقیقه بعداز ظهر از کتابخانه مجموعه تخت فولاد دیدن نمودند و آقای دکتر منتظرالقائم در محل کتابخانه تخت فولاد درباره تاریخ اصفهان و مزارات آن صحبت نمودند و به معرفی چند منبع در باب مجموعه تخت فولاد از جمله، کتاب ابونعیم اصفهانی درباره مزارات اصفهان، تاریخ اصفهان نوشته جابری انصاری، تذکره القبور(اولین کتاب درباره مزارات اصفهان) نوشته عبدالکریم گزی، تاریخ اصفهان نوشته جلال‌الدین همایی، کتاب تاریخ شفاهی درباره داستان‌ها و کشف و شهود عرفای تخت فولاد، نوشته حمید خلیلیان پرداختند. آقای دکتر منتظرالقائم برای شرکت کنندگان اطلاعاتی در باب زمان تألیف دانشنامه تخت فولاد(10 سال)، تعداد مولفان( 130 نفر به مدیریت ایشان در تهیه آن شرکت داشتند)، مستقل بودن برخی مدخل‌ها(تکیه تویسرکانی و بروجردی) و جامعیت این دانشنامه(مدخل بابا رکن‌الدین) در مقایسه با آثار پیشین ارائه نمودند. کارگاه در ساعت 6 بعداز ظهر به پایان رسید. صبح روز دوشنبه 9/2/1398 در ساعت9 صبح کارگاه در تکیه میرفندرسکی برگزار گردید. به گفته آقای دکتر منتظرالقائم، در تخت فولاد 80گورستان در دوره صفوی ساخته شد که اکنون آن‌ها ادغام شده‌اند. طبق شواهد برجای مانده از بنای تکیه میر، این مکان 30 سال قبل از تبدیل شدن به تکیه، محل درس طلاب بوده است. کتیبه به خط نستعلیق میرعماد، خطاط دوره صفوی در تالار این تکیه نشانگر کاربری علمی این مکان است؛ اما به دلیل مقام علمی میرفندرسکی، این مدرسه به نام تکیه میر شهرت یافت. در محدوده تکیه میر، دو تکیه دیگر یکی بابا لکات در سمت غرب و بابا فولاد حلوایی در شرق واقع شده است. این مجموعه دارای چهار ایوان، سنگ‌آب، 26 حجره درس و سقاخانه است. تکیه 50 مترطول ، عرض آن 5/24 متر، طول قبر میر 3متر، عرض آن 1متر و 96 سانت و 1متر ارتفاع و جنس آن از سنگ مرمر است. مدرسه پس از حمله افغان‌ها به اصفهان تخریب شد و در دوره قاجار به دلیل مقام والای علمی میر، حسینقلی خان بختیاری(از سران بختیاری) وصیت نمود او را در این مکان دفن نمایند و از آن زمان این بنا مرمت شده و توسعه یافت. در دوره قاجار ساختمان‌هایی در سمت شمال و جنوب تکیه میر به آن اضافه شد. در عمارت جنوبی سران ایل بختیاری از جمله حسینقلی خان، پسران او و سردار اسعد بختیاری و در ساختمان شمالی، سایر افراد ایل بختیاری دفن شدند. آثار میر شامل کتب کیمیا، حقایق الصناعه در باب ترکیب عرفان و صنعت و حواشی الجوک در باب تطبیق عرفان هندی و ایرانی است. میرفندرسکی مدتی در هند اقامت نمود و به دلیل ترویج تفکر و عرفان اسلامی در آن دیار، به درخواست شیخ الاسلام هند، جهانگیر شاه گورکانی او را از هند اخراج نمود و میرفندرسکی در محل تکیه میر ساکن شد. از مواد مورد مطالعه فرهنگی در تکیه میر به شخصیت‌های علمی اصفهان و ایران، آثار اعتقادات دینی حکاکی شده روی سنگ قبور، هنر پنجره‌های اورسی که ترکیب هنر ایرانی و روسی است، آیات قرآنی، نقوش گل، خورشید، آهو، طاووس، خطوط نستعلیق، ثلث، نسخ، انساب ایل بختیاری و... می توان اشاره نمود. مطالعه تکیه میر جهت آگاهی از هویت اخلاقی، علمی و دینی ایرانیان اهمیت بسیار دارد. در ادامه آقای دکتر خسرونژاد در باب برخی واژگان نظیر مزار، قبرستان، آرامستان و معنای آن‌ها، وجه تسمیه این مکان‌ها بر اساس عقاید شیعه صحبت نمود. نامگذاری قبرستان‌ها بر اساس عقاید شیعه با نام‌های باغ، بهشت و نام یکی از ائمه انجام می‌شد. بهشت زهرا از نام مقدس حضرت زهرا(س) گرفته شده‌است. در همه شهرهای ایران محل دفن شهدا را گلزار یا گلستان شهدا می‌نامند؛ زیرا گل کنایه از شهدایی است که برای دفاع از عقیده، میهن و ملت جان باختند و محل دفن آن‌ها گلستان نامیده می‌شود. بعداز ظهر دوشبه شرکت کنندگان از ساختمان مربوط به محل دفن برخی از سران بختیاری و سایر اعضای ایل بختیاری دیدن نمودند. به گفته آقای دکتر خسرونژاد پس از دفن حسینقلی خان بختیاری سایر سران ایل به تبعیت از او تکیه میر را برای دفن خود انتخاب نمودند. این عمارت‌ها دارای تزیینات زیبای دیوارنگاری با ترکیب هنر ایرانی و اروپایی است به خصوص در اتاق‌هایی که زنان بختیاری به تفکیک از مردان، در آن‌ها دفن هستند. با ورود هنر عکاسی از اروپا به ایران نقش برجسته چهره و نیم تنه سران بختیاری بر روی سنگ قبور حک شد. نقوش روی قبرها شامل تصاویر گیاهی، حیوانی و حکاکی تصویر فرشتگان بالدار برگرفته از هنر اروپایی و تصویر ابزار که نشانگر حرفه اشخاص بود. هر سنگ قبر دارای بخشی از آیه قرآن، شعر، نام متوفی و سال فوت است. کارگاه در ساعت 5 عصر به پایان رسید. صبح سه شنبه 10/2 /1398در ساعت 9 صبح شرکت کنندگان از گلستان شهدای اصفهان بازدید نمودند، ابتدا از مقبره آیت‌الله شمس آبادی، شهید اشرفی اصفهانی و قبر چند نفر از شهدای دفاع مقدس(شهید محمدرضا تورجی و شهید خرازی)، مدافع حرم و قبر یوشع، پیامبر کلیمیان بازدید نمودند و آقای دکتر منتظرالقائم پیرامون اهمیت جهاد در نزد شهدا به عنوان راهی برای رسیدن به خدا، مقام آن‌ها نزد خدا و مردم، طبقات اجتماعی آن‌ها(محصل، دانشجو، کارمند، زن و مرد)، تعداد120 زن شهید دفن شده در گلستان شهدای اصفهان، وجه تسمیه گلستان برای مدفن شهدا شرح مفصلی ارائه نمودند. ایشان به استعمال این واژگان از زمان دفن شهدای دفاع مقدس اشاره نمودند زیرا شهدا بی‌گناه بودند و واژه گلستان به جای قبرستان به کار رفت. دکتر خسرونژاد در ادامه صحبت دکتر منتظرالقائم به طبقه بندی شهدا پرداختند؛ به گروهی که هویت آن‌ها مشخص بود و گروهی که هویتشان به دلیل لطمه شدید به جسم یا گم شدن پلاک، شناسایی آن‌ها نامعلوم ماند. بعداز ظهر شرکت کنندگان از تکیه خوانساری و موزه سنگ تخت فولاد دیدن نمودند آقای دکتر منتظرالقائم در باب شخصیت‌های مدفون در تکیه خوانساری، نقشه معماری تکیه و نقاشی‌ها و مقرنس‌ کاری آن صحبت نمودند و آقای دکتر خسرونژاد در باب واژه تکیه، حسینیه، زینبیه وکاربرد آن‌ها از دوره صفوی، نقاشی‌های آیینی روی دیوار تکیه خوانساری به صورت وقف، تصاویر امام اول و دوم(ع) به منظور تأثیر روحانی از ائمه و زیارت تصویری آن‌ها و تجسم صحنه‌های کربلا در زائران شرحی ارائه دادند. در موزه سنگ قبور تخت فولاد، سنگ قبرهایی از دوره آل بویه، سلاجقه و ایلخانی پیش از دوره صفوی نگهداری می‌شود. کارگاه در ساعت 5 بعداز ظهر به اتمام رسید. صبح روز چهار شنبه 11/2/1398 ساعت 9صبح شرکت کنندگان از امامزاده اسماعیل(قرن سوم هجری) واقع در محله خوشینان و بقعه شعیا(از پیامبران کلیمی) دیدن نمودند. آقایان دکتر منتظرالقائم و دکتر خسرونژاد در باب همزیستی مسالمت آمیز مسلمانان و پیروان سایر ادیان، نقاشی‌های دیواری بقعه امامزاده اسماعیل(تصاویر امام علی(ع) امام حسن و امام حسین(ع)، حضرت ابوالفضل، قنبر خدمتکار امام علی، طاووس و فرشته)، کاشیکاری معرق ایوان شرح مفصلی ارائه نمودند. دکتر منتظرالقائم اشاره داشتند هم اکنون در اصفهان 19 کنیسه، 18 کلیسا، 1 آتشکده و 680 مسجد وجود دارد. سپس مهمانان از مقبره امامزاده هارونیه دیدن نمودند. آقایان دکتر منتظرالقائم و دکتر خسرونژاد به ترتیب راجع به کارکرد مذهبی مقبره و نقاشی‌های مذهبی روی دیوارهای آن صحبت نمودند. از ساعت 11 تا 1بعداز ظهر مهمانان از مجموعه کلیسای وانک در محله جلفای اصفهان دیدن نمودند. در ساعت 2بعداز ظهر مهمانان از قبرستان ارامنه نیز دیدن نمودند و آقای دکتر خسرونژاد و راهنمای قبرستان ارامنه در باب قبرهای اروپاییان ساکن اصفهان، شهدای ارامنه، نمادهای به کار رفته بر روی سنگ قبرها صحبت نمودند. در ساعت 4 عصر شرکت کنندگان از مقبره سارح بت آشر در پیر بکران دیدن نمودند و آقای مرادی نگهبان مقبره سارح و قبرستان کلیمیان درباره این دو مکان، آداب و مراسم کلیمیان، مکان خواندن تورات و آماده سازی اموات جهت دفن شرحی ارائه نمود. آقای دکتر خسرونژاد نیز سنگ قبرهای کلیمیان را به مهمانان معرفی و درباره تصاویر روی آن‌ها توضیح داد. سپس مهمانان از مقبره محمد بن بکران(قرن7 ق) دیدن نمودند و آقای دکتر منتظرالقائم درباره شخصیت و معماری بنا توضیح دادند. کارگاه در ساعت 10 شب به پایان رسید. صبح روز پنجشنبه 12/2/1398 از ساعت 8 صبح، اعضای کارگاه به سمت هفشجان از توابع استان چهارمحال و بختیاری حرکت کردند و در ساعت 10 به آنجا رسیدند. آقای دکتر خسرونژاد ابتدا مهمانان را به سمت محل دفن شهدای گمنام این منطقه هدایت نمود و به همراه آقای دکتر منتظرالقائم در باب شرایط دفن آن‌ها در مناطق مختلف کشور توضیحات مفصلی ارائه نمودند. سپس مهمانان از مدفن سایر شهدا بازدید نمودند و آقایان دکتر منتظرالقائم و دکتر خسرونژاد با پدر و مادر یکی از شهدای محل صحبت نمودند.از مدفن کشته شدگان حادثه انفجار خط لوله گاز سرخس و قبرهای اموات و شیرهای سنگی این منطقه نیز بازدید شد. ساعت 2:30 عصر، شرکت کنندگان کارگاه از روستای سیرک و محل قبرستان ارامنه بازدید داشتند و سپس به منطقه چلگرد بختیاری سفر نمودند و از قبرها و شیرهای سنگی مربوط به دوره قاجار در آن منطقه دیدن نمودند. سپس شرکت کنندگان درکارگاه در ساعت 30/11 به اصفهان بازگشتند. در پایان مدیر قطب گواهی کارگاه را به شرکت کنندگان تحویل دادند و هدایایی به رسم یادبود به شرکت کنندگان خارجی در کارگاه تقدیم کردند. مدیر قطب فرهنگ و تمدن شیعه در دوره صفویه اصغر منتظرالقائم
+ شنبه ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۸ ساعت ۰۸:۴۰
نظر شما
نام:
ایمیل : * نمایش داده نمی‌شود
نظر شما: