کتابشناسی «مطالعات روابط عثمانی- صفوی» در ترکیه
کتابشناسی «مطالعات روابط عثمانی- صفوی» در ترکیه
دکتر سیدمسعود شاهمرادی
مقدمه
دولت عثمانی یکی از پایدارترین دولت های مسلمان است که بیش از شش قرن در صحنه سیاست اسلامی، در جهت ایجاد اتحاد داخلی میان سرزمین های اسلامی و دفاع از آنها در برابر دولت های اروپایی، ایفای نقش کرد.اهمیت این دولت در جهان اسلام، به ویژه در تاریخ دوره اخیر اسلامی، بر هیچ کس پوشیده نیست. وسعت جغرافیایی، نیروی نظامی گسترده، فتوحات بزرگ، آثار تاریخی جاوید، همراه با عمری دراز که کمتر سابقه ای در تاریخ دولت های اسلامی و حتی غیر اسلامی دارد، عظمتی به آن بخشیده است که بسیاری به آن معترف اند. شناخت این دولت امری لازم و ضروری است و طبعا اهمیت این شناخت برای ایرانیان که همسایه دولت عثمانی بوده و طی قرن های متوالی در جنگ و صلح با آنان بسر برده اند، بیش تر آشکار است. بدون تردید و به رغم دشواری هائی که ایرانیان با عثمانیان به لحاظ مرزی و مذهبی داشته اند، و برخی از سلاطین این دولت تحمل وجود دولتی مستقل و مسلمان را در کنار خود نداشتند، دولت عثمانی طی قرن هفدهم تا نوزدهم سدی استوار در برابر تجاوز اروپایی ها به شرق و از جمله ایران بوده است. عمده دشواری ایرانیان با دولت عثمانی به دلیل توسعه طلبی این دولت به سمت شرق بوده است که این حرکت خود را به بهانه مبارزه با رفض توجیه می کرده اند. با این حال باید گفت که به رغم جنگ های ایران و عثمانی در برخی از مقاطع تاریخی در دوره صفوی، دوره های صلح طولانی میان این دو دولت نشانگر آن است که همواره در دو طرف افرادی بودند که می توانستند اهمیت وجود این صلح را برای هر دو طرف، به ویژه عثمانی که سرگرم مسائل بخش اروپایی خود بود، دریابند.1 شاه اسماعیل صفوی دولت خود را به کمک قبایل قرلباش تشکیل داد2 که از آسیای صغیر به ایران آمده بودند و طبعا گروههای زیادی از آنها در دیار خود مانده بودند. این پیوند سبب نگرانی عثمانیان شد و در نهایت به جنگ چالدران انجامید که پیامد آن شکست صفویان بود.3 با عهدنامه 962 ق. صلح آماسیه برقرار شد و این پیمان صلح که میان شاه طهماسب و سلطان سلیمان امضا شد تا مدتها موجب آرامش در مرزها شد.4 با این حال منازعات صفویان و عثمانیان در طی سالهای پسین ادامه یافت تا عثمانیان در 993 ق. تبریز را تصرف کردند. شاه عباس که در سال 995 ق. بر تخت سلطنت صفویان نشست ابتدا قرارداد صلحی با عثمانیان منعقد کرد تا ابتدا به اوضاع شرق مملکت خود سامان دهد. او سپس در سال 1012 ق. تبریز را بعد از تصرفی بیست ساله آزاد کرد. شاه عباس بعدها عراق را نیز به تصرف خود درآورد.5 در دوران بعد از شاه عباس مهمترین نکته در روابط صفوی- عثمانی، انعقاد معاهده صلح ذهاب در سال 1049 ق. بین شاه صفی و سلطان مراد چهارم است. با این معاهده تا اواخر صفویه، صلح و آرامش میان دو دولت برقرار بود.6
کتابشناسی مطالعات «روابط عثمانی- صفوی» در ترکیه
نوشتار حاضر فهرستی از مطالعات و پژوهش های انجام یافته در زمینه «روابط عثمانی- صفوی» در کشور ترکیه است. پژوهش های صفوی شناسی از عمق و گستره ای قابل توجه در ترکیه برخوردار است بگونه ای که تحقیقات گوناگونی در این زمینه در مراکز مختلف آموزشی و پژوهشی این کشور انجام یافته است. در فهرست پیش رو، ابتدا کتب چاپ شده و سپس پایان نامه ها ی دانشگاهی در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری و در نهایت مقالات چاپ شده در مجلات پژوهشی در ترکیه در زمینه «روابط عثمانی- صفوی» معرفی شده اند.
1- کتب
آیگون عطار، مناسبات سیاسی صفوی- عثمانی در آغاز سده 17، استانبول،2001.
اسافی دال محمد چلبی، شجاعت نامه،سفرهای شرقی اوزدمیر اوغلو عثمان پاشا،تدوین عبدالقدیر اوزجان، استانبول،2006.
بکیر کوتوک اوغلو، مناسبات سیاسی عثمانی- ایران (1578- 1612)،استانبول،1993.
تحسین اونال، مراد چهارم و حرب بغداد،تدوین علی گولر، سوآت آک گول، آنکارا،2001.
توفان گوندوز، آخرین قزلباش شاه اسماعیل، استانبول،2010.
توفان گوندوز، قزلباشان، عثمانیان، صفویان، استانبول، 2014.
جمیل حاکیمز، روابط عثمانی- ایران و اتفاق سنی- شیعی، استانبول، 2014.
ح. مصطفی ایراوجئ، اسافی دال محمد چلبی و شجاعت نامه،استانبول،2009.
رمزی قلیچ، مناسبات عثمانی – ایران در دوران قانونی(1520- 1566)،استانبول،2006.
رمزی قلیچ،عهدنامه های سیاسی عثمانی- ایران در سده های 16 و 17،استانبول،2001.
سائیم ساواش،علوی گری در سده 16 در آناتولی،آنکارا،2002.
طاها آک یول، دین و دولت در عثمانی و ایران، استانبول،1999.
عادل آللاوچه، روابط عثمانی- صفوی: ریشه ها و تحولات، ترجمه احمد امین داغ،استانبول، 2001.
عثمان گ . اوزگودنلی،تحقیقات تاریخی عصر میانه ی ترک- ایران،استانبول،2006.
علی اکبر دیانت، اولین قرار داد عثمانی- ایران (1555 مصالحه آماسیه)،استانبول، 1971.
علی سینان بیلگیلی، عثمانی، ایران و آذربایجان(تاریخ اقتصادی و اجتماعی سده های 16 و 18 )، ارض روم ،2004.
فاروق سومر،نقش ترکان آناتولی در تأسیس و توسعه دولت صفوی، آنکارا،1992.
گروهی از نویسندگان، مقالات همایش روابط ترک - ایران ازگذشته تا دوران معاصر( 16-17 آرالیک2002)، آنکارا،2003.
گولاغ اوز(تدوین)، مجموعه مقالات اولین سمپوزیوم بین المللی شاه اسماعیل ختائی(9-11 اکیم 2003 – آنکارا)، آنکارا،2004.
م.کالمان، روابط عثمانی- کرد و استعمار، استانبول، 1994.
مجموعه مقالات در زمینه مناسبات تاریخی و فرهنگی بین ایران و ترکیه(1)، آنکارا،2002.
محمد سرای، مناسبات ترک – ایران،آنکارا،1999.
محمد سرای، نقش تشیع در مناسبات ترک- ایران،آنکارا،1999.
نیهات چتین کایا، ترکان قزلباش: تکوین و توسعه تاریخی،استانبول،2004.
وجیه کوسرانی، رابطه دین- دولت در بین عثمانیان و صفویان، ترجمه موحلیس جان یورک، استانبول، 1992.
2- رساله های دانشگاهی
2-1- رساله های دوره دکتری
اوزر کوپلی، مناسبات عثمانی- صفوی(1612- 1639)، دانشگاه اژه، ازمیر،2009 .
بلال ددیف، روابط دولت عثمانی – آذربایجان در نیمه دوم قرن 15، دانشگاه سلجوق، قونیه،2004.
جیهات آی دوغموش اوغلو، شاه عباس و زمان او، دانشگاه آنکارا، آنکارا، 2011.
دوغان کاپلان،قزلباشی گری بر مبنای بویورک ها، دانشگاه سلجوق، قونیه،2008.
رضا الحق شاه، سیاست شرقی عثمانی(1539- 1658)، دانشگاه آنکارا، آنکارا، 1970 .
رضا یئلدریم، ترکمان ها میان دو امپراطوری: منشأ هویت قزلباش در آناتولی، دانشگاه بیلکنت،آنکارا،2008 .
زلفیه ولی اوا ، تشکیلات دولت صفوی( بر مبنای تذکره الملوک)، دانشگاه آنکارا،آنکارا 2007 .
سائیم آرئ، دیالوگ اهل سنت و تشیع در دوران نادرشاه و محمد اول بر مبنای منابع آرشیو عثمانی، دانشگاه حران، اورفا،2001 .
سید کاظم روحانی،تشکیلات اصناف عثمانی و صفوی در قرون 16 و 17، دانشگاه استانبول،استانبول،1976 .
شاپور انصاری،عثمانی ها و شاه عباس اول در میان سال های 1588 – 1619 ، دانشگاه آنکارا،آنکارا 1962 .
شاهی احمداف، چگونگی انتشار تشیع در آذربایجان، دانشگاه آنکارا،آنکارا،2005 .
عبدالرحمان آتیش، نادرشاه افشار و مجادلات عثمانی- ایران در دوران او، دانشگاه اسپارتا، اسپارتا،2001.
عمر فاروق تیبیر،تطور قزلباشی گری در قرن 16، دانشگاه آنکارا، آنکارا،2005 .
کریم یانس، مناسبات عثمانی- صفوی در دوران مراد چهارم،دانشگاه استانبول،استانبول،1977.
گیاس شوکوروف، تأسیس دولت صفوی و دوران شاه اسماعیل اول( 907- 930 / 1501- 1524)، دانشگاه مرمره، استانبول،2006.
محمد چیلینک، تشیع صفوی در قرون 16 و 17، دانشگاه اولوداغ،بورسا،2005.
محمود حامچئ، تعیین حدود عثمانی- صفوی در دوران مراد چهارم، دانشگاه آنکارا،آنکارا،1978.
نادر نیجات،مناسبات عثمانی- صفوی در سده 16 بر مبنای منابع ایران(1502-1590 ، 1620)، دانشگاه آتاترک،ارض روم،1986.
نبی گوموش، روابط عثمانی- گرجستان در سده 16، دانشگاه مرمره، استانبول،2000 .
2-2- پایان نامه های دوره کارشناسی ارشد
امراه ناکی، روابط ایران و اسپانیا در دوران شاه عباس(1587 – 1629)، دانشگاه آنکارا،آنکارا2009 .
جیهات آی دوغموش اوغلو، تبریز در تاریخ، دانشگاه آنکارا،آنکارا2007 .
ذوالفقار نبی اف، حرکت های تصوف گرایانه در آذربایجان، دانشگاه آنکارا،آنکارا 2004 .
زلفیه ولی اوا، ترکمن ها (اوغوزها) در قرون 11- 15 در آذربایجان، دانشگاه آنکارا،آنکارا2000 .
نوزات شنسیز اوغولاری، فعالیت های صفوی- علوی در دوران شاه اسماعیل در آناتولی، دانشگاه مرمره،استانبول 2005 .
نیلگون دالکسن، تبلیغات و تأثیرات صفوی در قرون 15 و 16، دانشگاه حاجی تپه،آنکارا 1999.
واقف رسولف، جغرافیای تاریخی آذربایجان، دانشگاه آنکارا،آنکارا2000 .
ویسیل گورهان، پناهندگان مهم دولتی ازدولت صفوی به دولت عثمانی،دانشگاه دجله، دیاربکر، 2005 .
یونس امره کونوک، حرب بغداد مراد چهارم و قرارداد قصر شیرین، دانشگاه آفیون کجاتپه، آفیون کارا حیصار، 2005 .
3- مقالات
آیگون عطار، جایگاه شاه اسماعیل در تاریخ ترک، مجموعه مقالات اولین سمپوزیوم بین المللی شاه اسماعیل ختائی(9- 11 اکین 2003- آنکارا)،تدوین گولاغ اوز،آنکارا،2004.
احمد تاشغئن،کاربرد بیان دینی به عنوان واسطه تبلیغات سیاسی از درگیری صفوی- عثمانی به بعد: نمونه دده کارگئن، مجله تحقیقات فرهنگ ترک و حاجی بکتاش ولی دانشگاه گازی،ش 49، (2009)، ص 209- 224.
احمد گوکبل، موضوع ترکمانان وارساق درمناسبات عثمانی- صفوی، مجموعه مقالات اولین همایش بین المللی شاه اسماعیل ختائی( 9-11 اکیم 2003 – آنکارا) ،تدوین گولاغ اوز،آنکارا 2004 .
احمد یاشار اجاک، از عصیان بابائیان تا قزلباشی گری، نگاهی کوتاه به تاریخ تحول و تولد اسلام زندقی در آناتولی، بیللتین، LXIV/229 ، (نیسان 2000)،ص 129- 159.
احمد یاشار اجاک، روابط عثمانی- صفوی در منابع عثمانی و تاریخ نگاری نوین ترکیه(سده های 16- 17)، بیللتین، LXVI/246 ،(آگوستوس 2002)، ص503- 516.
احمد یاشار اجاک، مسئله ای بنیادی در تاریخ علوی گری: علوی گری و اسماعیلیه نزاری، سمپوزیوم بین المللی علوی گری و بکتاشی گری I : بیانات و مذاکرات، اسپارتا، 2005، ص26- 33.
ارینه ملیکف، عبادت شاه اسماعیل در ترکیه در زمان گذشته و حال،Au Banquet Des Quarante ، استانبول،2001، ص 51-56.
استانفورد شاو، روابط ایرانیان با امپراطوری عثمانی در قرون 18 و 19، مطالعات تاریخ ترکیه و عثمانی،زندگی با عثمانی ها، استانبول،2000،ص393- 407.
اسماعیل آکا،تشیع از قرون 5 تا 10، سمپوزیوم تشیع در گذشته و حال در بین ملت ها،13-15 شوبات 1993، استانبول،1993،ص 69- 120.
اسماعیل آکا،گزیده اسناد سیاسی ایران و عثمانی، دوران قاجار، جلد 1 و 2، بللیتن، LXV/243 ، (آگوستوس 2001)،ص713-737.
افدال آس، مسائل مرزی ترکیه و ایران و حل و فصل آنها از قرن 16 تا سالهای اولیه دوره جمهوری، مجله راه آتا ترک انستیتو تاریخ انقلاب ترک دانشگاه آنکارا، ش46، پائیز 2010، ص 219-253.
اکتای افندیف، درباره شخصیت شاه طهماسب، ترک لر،VI، آنکارا2002،ص 920- 924.
اکتای افندیف، سلطان بایزید دوم و شاه اسماعیل،XIII، کنگره تاریخ ترک،III/1،آنکارا،2002، ص89- 96.
امین کئرکئل، تنظیمات شاه اسماعیل در برپائی حکومت صفوی، مجموعه مقالات اولین سمپوزیوم بین المللی شاه اسماعیل ختائی(9- 11 اکین 2003- آنکارا)،تدوین گولاغ اوز،آنکارا،2004.
اوزر کوپلی، عثمانی ها و راههای تجارتی شرق(قرون 15- 17)، تقدیم به نجمی اولکر، (تدوین نیلگون نورهان کارا- لطیف داش دمیر- اوزر کوپلی)، ازمیر 2008، ص 391- 406.
اوزر کوپلی، مجادله عثمانی- صفوی در عراق عرب (قرون 16 و 17)، مطالعات تاریخ (ویژه نامه خاورمیانه)، 2010، ص 227- 244.
بحست کاراجا،روابط عثمانی- صفوی در دوران سلطان سلیم یاوز(1512- 1520)،مجله علوم اجتماعی دانشگاه سلیمان دمیرل،ش9،(2003)،ص71- 86 .
بحست کاراجا،ظهور دولت صفوی و روابط عثمانی-صفوی در دوران بایزید دوم،ترک لر،4، آنکارا،2002،ص409- 418.
بلال ددیف، طریقت حلوتیه در ارتباط با روابط عثمانی- آذربایجان در قرون 15-16، مجله تحقیقات ملت ترک مدرن،(2009)، VI/1،ص 91- 106.
بلال ددیف، طریقت صفوی و مناسبات آن با دولت عثمانی، مجله تحقیقات اجتماعی بین المللی،I/5، (پاییز2008)،ص205- 223.
بلال ددیف، نگاهی کوتاه به روابط عثمانی – صفوی تا جنگ چالدران، مجله تحقیقات اجتماعی بین المللی،II/6،(زمستان2009)،ص 126- 135.
بیلگیهان آتسئز گوکداغ، روابط عثمانی- صفوی در سلیم نامه ها، مجموعه مقالات اولین سمپوزیوم بین المللی شاه اسماعیل ختائی(9- 11 اکین 2003- آنکارا)،تدوین گولاغ اوز،آنکارا،2004.
توفان گوندوز،همسر شاه اسماعیل تاجلی بیگم، مجله تحقیقات فرهنگ ترک و حاجی بکتاش ولی دانشگاه غازی،ش 51،(2009)،ص 223- 234.
توفان گوندوز، نامه ارسال شده ی بالی افندی صوفیه ای به رستم پاشا درباره صفویان، مجله تحقیقات فرهنگ ترک و حاجی بکتاش ولی، ش56، (2010)، ص 203-210.
توفیق تییوب اوغلو مصطفی زاده، آخرین سالهای خاندان صفوی،ترک لر،VI، آنکارا2002،ص 925- 935.
ثریا فروقی، بورسا در تقاطع راه اصلی: ابریشم ایران، رقابت اروپا و اقتصاد داخلی(1470- 1700)، تولید، بازاریابی، زندگی در دنیای عثمانی، ترجمه گل چاغالی گوون- اوزگور تورساو، استانبول 2003، ص 97- 132.
جان لوئیس باکوئه گرامونت،عثمانیان و صفویان در نیمه اول قرن 16، ارمغان بکیر کوتوک اوغلو،استانبول،1991،ص 205- 219.
جنید کانات، نگرش دولت ممالیک در مجادله عثمانی- صفوی در اثنای جنگ چالدران، مجله مطالعات دنیای ترک،IV، (2000)، ص65- 74.
ح. مصطفی اراوجئ، خاندان صفوی، ترک لر،VI،آنکارا2002،ص882- 892 .
حسن اونات،تمایز قزلباش، اسلامیت،VI/3،(2003)،ص111-126.
حسین کایهان، مسئله ترکمن از سلجوقیان تا صفویان و تأملات آن، مجموعه مقالات اولین سمپوزیوم بین المللی شاه اسماعیل ختائی(9- 11 اکین 2003- آنکارا)،تدوین گولاغ اوز،آنکارا،2004.
حسین میرجعفری، سیاست و شخصیت سلطان سلیمان قانونی از دیدگاه مورخان ایرانی،عثمانلی،I، آنکارا،1999،ص 369- 372 .
حیدر گلباشی، مسائل یک تضاد قدیمی مانع در نوسازی: طرح قدیمی تضاد علوی- سنی، مجله علوم اقتصادی و اداری دانشگاه جمهوریت،IX/1 ، (2008)، ص 39-61.
خلیل ابراهیم بولوت، نقش علما در روابط عثمانی- صفوی، مطالعه موردی کمال پاشازاده، مجله تحقیقات دینی،VIII،(اوجاک- نیسان 2005)،ص 179- 195.
خلیل ساحیللی اوغلو،منزلنامه حرب بغداد مراد چهارم،(مجله جنگ سفر بغداد)،اسناد،II/3-4، (1965)،ص1-35.
رمزی کلیچ، حرب شاه اسماعیل در آناتولی میانه با دولت ذوالقدر (1507) و نتایج آن، سمپوزیوم کاهرامان ماراش، (6-8 ماییس 2004)، I، کاهرامان ماراش، 2004، ص 409-419.
رمزی کلیچ، دیاربکر و پیوستن جنوب شرقی آناتولی به دولت عثمانی، مجموعه مقالات اولین سمپوزیوم بین المللی دیاربکر از اوغوزها تا عثمانیان، تدوین رمزی بالین، دیاربکر،2004، ص 575-589.
رمزی کلیچ، سیاست دولت عثمانی در برابر ایران(قرون 16 و 17)، سیاست خارجی ترکیه، دوران عثمانی،I، (تدوین مصطفی بئیکلی)،استانبول،2008، ص75- 116.
رمزی کلیچ، معاهدات نصوح پاشا (1612) و سراو(1618) بین عثمانیان و صفویان، مجله تربیت و علم دانشکده تربیت دانشگاه نیغده،II/2، (2003)، ص124- 134.
رمزی کلیچ، معاهده صلح قصرشیرین بین ایران و عثمانی(1639)، فرهنگ ترکیه،XXXIX/460 ، (آگوست 2001)، ص479- 493.
سایئن دالکئران،تأثیر عقاید شیعی در تأسیس دولت صفوی ایران و نگاه دولت عثمانی به ایران، مجله دانشکده الهیات دانشگاه آتاترک،ش18، (2002)، ص55- 102.
سئتکئ اولورلر، ارزیابیی بر اساس مسائل اساسی در روابط عثمانی- صفوی، مجله تحقیقات دنیای ترک، ش197، ج98، 2012، ص 125-140.
سلیمان پولات، فعالیت های انجام شده در سرزمین مرزی عثمانی- صفوی در دوران آمادگی سفر ریوان صدراعظم محمد پاشا، ارتش ترکیه در گذشته و حال، مجموعه مقالات دوازدهمین سمپوزیوم تاریخ نظامی-I، 20-22 ماییس 2009، آنکارا 2009،ص209- 218.
سیما ساواش، نتایج کلی مجادله عثمانی- صفوی، ترک لر،VI،آنکارا 2002، ص907- 919.
شاهین فاضل فرضالی، علل و نتایج جنگ 23 آگوستوس چالدران در اسناد رسمی،XIII، کنگره تاریخ ترک،III/1، آنکارا2002، ص77-88 .
شهاب الدین تکین داغ،حرب سلطان سلیم یاووز با ایران در پرتو منابع و اسناد جدید، مجله تاریخ İÜEF، XVII/22،(1967- 68)،ص 49- 78.
شهاب الدین تکین داغ،عصیان شاه قلی بابا تکه ای،مجله تاریخ مستندترک ،I/3،(1967)، ص 34-39،I/4،(1968)، ص54-59.
صالح اوزباران، عثمانیان در در قرن 16 در سواحل خلیج بصره، تأسیس بیگلربیگی بصره، مجله انستیتو تاریخ،XXV،(مارت 1971)،ص 51-72.
صلاح الدین دوغوش،عصیان های ترکمن ها در سیواس در دوران عثمانی(عصر کلاسیک)، مجموعه مقالات سمپوزیوم سیواس در دوران عثمانی،21-25 ماییس 2007، I، سیواس 2007، ص 85- 112.
عبدالرحمان سیلر، اهداف و اسباب در مجادله شاه اسماعیل و یاووز سلیم، مجموعه مقالات اولین همایش بین المللی شاه اسماعیل ختائی( 9-11 اکیم 2003 – آنکارا)،تدوین گولاغ اوز،آنکارا 2004 .
عبدالله گون دغدو،رقابت ایران و عثمانی در ترکستان، عثمانلی،1،(ویرایش گولر ارن)،آنکارا،1999،ص581-587 .
عرفان گورکاش، اندیشه پیر سلطان عالم شاه اسماعیل ختائی و نماد تاج سرخ گون،مجله تحقیقات فرهنگ ترک و حاجی بکتاش ولی دانشگاه غازی،ش49، (2009)،ص 125- 156.
عطاءالله حسنی، اخبار عثمانی در منابع ایران، مجموعه مقالات درباره روابط تاریخی و فرهنگی بین ایران و ترکیه I، آنکارا،2002،ص87- 116.
عطاءالله حسنی، چرائی بحران در روابط عثمانی ایران بر مبنای (گزارش های) مورخان ایرانی(985- 1049 / 1577-1639) سمپوزیوم روابط ترک – ایران(16-17 آرالیک 2002)،آنکارا،2003.
علی سینان بیلگیلی، ارامنه در مجادله عثمانی- صفوی در قرن 18، تحقیقات ارمنی2، کنگره ترکیه، انستیتو تحقیقات ارمنی(29-30 ماییس 2004)،I، آنکارا،2007 .
علی سینان بیلگیلی، اصل و نسب در سلسله مراتب دولت ترک (الگوهای صفوی و عثمانی)،تحقیقات دنیای ترک،ش149،(نیسان 2004)، ص101- 128
علی سینان بیلگیلی، بیان دینی کاراکتر سیاسی در روابط ترکیه و ایران در درک نویسندگان تاریخ عثمانی: قزلباشی گری، مجله تحقیقات فرهنگ ترک و حاجی بکتاش ولی دانشگاه غازی،ش27،(2003)،ص21-44.
عمر فاروق تیبیر، بررسی طائفه حیدریه: پیرامون «رساله فی حقیقت طائفه الحیدریه»، مجله دانشکده الهیات دانشگاه چوکوروا، ج7، ش1، اجاک- حزیران 2007، ص 157- 177.
فاروق سویلمز،عصیان شاه اسماعیل جعلی در آناتولی، مجله انستیتو علوم اجتماعی دانشگاه ارجیس،ش17،(2004/II)،ص 71-90.
فخری اونان، قدرت عثمانی در سده های 15 و 16 در دنیای اسلام، سرزمین ترک،XXIII/190، (حزیران 2003)،ص36- 43.
فیردوس چتین، تأثیر رقابت عثمانی- صفوی در ایدئولوژی رسمی عثمانی، مجله انستیتو علوم اجتماعی دانشگاه چانکئرئ کاراتکین2 (1) ، ص 12-28.
فریدون ایمیجن، ظهور مسئله شرق دولت عثمانی: اولین مناسبات و انعکاس های درونی، سمپوزیوم روابط ترک – ایران،(16-17 آرالیک 2002)،آنکارا،2003.
قیاس شوکوروف، تکوین رسوم شکار در میان صفویان و و مراسمات شکار در دوران شاه اسماعیل اول،Acta Turcica، I/1، (اجاک 2009)،ص 56- 71.
کنعان ضیاءتاش،ارزنجان و شاه اسماعیل، مجموعه مقالات اولین سمپوزیوم بین المللی شاه اسماعیل ختائی(9- 11 اکین 2003- آنکارا)،تدوین گولاغ اوز،آنکارا،2004.
گوک نور گوئباکان، درآمدی بر حاکمیت عثمانی در شرق آناتولی، ترک لر،IX،آنکارا،2002،ص459- 469.
گولسرن اوزدمیر، پیر سلطان ابدال در برابر دو دولت، مجموعه مقالات سمپوزیوم سیواس در عصر عثمانی،21-25 ماییس 2007،I، سیواس،2007،ص227- 240.
م.طیب گوک بیلگین،اولین تدابیر و فتوحات ابراهیم پاشا در حرب عراقین بنابر عرائض و گزارش ها، بیللتن،XXI/83،(تموز 1957)،ص 449- 482.
متین بزکوش، مجادله عثمانی و صفوی در سده 16 و موضوع سیواس، مجموعه مقالات سمپوزیوم سیواس در دوران عثمانی، 21- 25 ماییس 2007، II، سیواس 2007، ص 21- 38.
محمد آکف اردوغرو، فتحنامه مورخ 1635 قلعه ریوان، مجله بررسیهای تاریخ،XIV، (1999)، ص25- 43.
محمد ایپشیرلی، ایران در وقایع نامه های عثمانی(قرون 16 – 17)، سمپوزیوم روابط ترک- ایران در تاریخ (16-17 آرالیک2002)،آنکارا،2003.
محمد زاهد یئلدریم، آمادگی ها و نقایص نظامی در نوبت حرب های ایران در 1724- 1727، مجله مطالعات اجتماعی AKÜ، IV/1، (حزیران 2002)،ص 132- 153.
مصطفی اراوجی، تهدید صفوی در شرق آناتولی در دوران شاه اسماعیل دوم، سمپوزیوم امنیت ترکیه (تهدیدات داخلی و خارجی در طول زمان)،ائلازیغ 2002، ص 291- 303.
مصطفی اراوجی،نقد سفرنامه نزهه السلاطین مصطفی عالی گلیبولو به ترانس و قفقاز در 1578- 1579 و اهمیت تاریخی آنها، مجله مطالعات اجتماعی AKÜ،III/1،(حزیران 2001)،ص 31- 40.
مصطفی اکینجی، روابط عثمانی- صفوی در دوران سلطان سلیم یاووز، ترک لر،IX، آنکارا،2002، ص 446- 458.
مصطفی سلیم گوون، الگوی عزیز محمود خدایی در نزدیکی صوفیان عثمانی به صفویان ایران، مجله تحقیقات علمی و آکادمیک، ش30، 2012، ص33-60.
مظلوم اویار، تصوف در ایران پیش از صفویان و ظهور دولت صفویه، مجله تحقیقات آکادمیک،II/7-8، (کاسیم 200- نیسان 2001)،ص85- 94.
مهرانگیز مظاهری،روابط فرهنگی بین ایران و ترکیه در سده های 9-11 ( 15-17)، سمپوزیوم روابط ترک- ایران در تاریخ (16-17 آرالیک2002)،آنکارا،2003.
نزیهی آیکوت، منزلنامه حرب ریوان مراد چهارم، مجله تاریخ İÜEF، XXXIV، 1984، ص 183- 246.
نسیب نسیبلی، جنگ های عثمانی- صفوی، مسئله مذهب و آذربایجان، ترک لر،VI،آنکارا 2002،ص 893- 898 .
نورتن کلیچ – شوبل، اتحاد منطقه ای در قرن 16 در دنیای اوراسیا و امپراطوری های متنوع عثمانی،ازبک،صفوی و بابری: یک روش جامع، عثمانلی،I، آنکارا 1999، ص431-442.
واتان اوزگول، قزلباشی گری و ترکمانان، مجله تحقیقات فرهنگ ترک و حاجی بکتاش ولی دانشگاه غازی،ش32،(2004)،ص255- 274.
هولوسی ییلماز، اسماعیلیه نزاری و علوی گری: بررسی هائی بر مبنای نظرات مشابه در دو ادارک دینی متفاوت، پژوهش های کارا دنیز،VI/22 ، (یاز 2009)، ص123-133.
یوسف کوچوک داغ- بلال ددیف، نگاهی متفاوت به نسب صفویان، مجله تحقیقات اجتماعی بین المللی،II/6،(زمستان 2009)،ص 415- 424.
یوسف کوچوک داغ، اقدامات احتیاطی دولت عثمانی برای پیشگیری از تلاش های شاه اسماعیل برای شیعی کردن آناتولی،عثمانلی،I، آنکارا،1999،ص 269- 281.
دکتری تاریخ اسلام؛ دانشگاه اصفهان.
پی نوشت ها
1 . جعفریان در مقدمه دولت عثمانی از اقتدار تا انحلال،ص 13- 14.
2 . جهت «قزلباشان» رجوع کنید به: گلپنارلی،«قزلباش»،ص 169- 184 ؛ سیوری، ایران عصر صفوی،ص 18-19 ؛رویمر، ایران در راه عصر جدید،ص276.
3 . جهت «جنگ چالدران» رجوع کنید به: خواند میر، تاریخ حبیب السیر،ج4،ص545 به بعد ؛ اسکندر بیگ ترکمان، تاریخ عالمآراى عباسى، ج1،ص41 به بعد.
4 . سیوری، ایران عصر صفوی،ص61- 62 ؛ رویمر، ایران در راه عصر جدید،ص 322.
5 . رویمر، ایران در راه عصر جدید،ص352- 354.
6 . همان، ص374.
فهرست منابع
اسکندر بیگ ترکمان،تاریخ عالمآراى عباسى،تهران: امیر کبیر،1382.
خواندمیر،غیاث الدین، تاریخ حبیب‌السیر فی اخبار افراد بشر،تهران: خیام،1380.
رویمر،هانس روبرت،ایران در راه عصر جدید: تاریخ ایران از 1350تا1750، ترجمه آذر آهنچی،تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1385.
سیوری،راجر مروین، ایران عصر صفوی،ترجمه کامبیز عزیزی،تهران: نشر مرکز،1387.
گلپنارلی،عبدالباقی،«قزلباش»،ترجمه وهاب ولی، فرهنگ،شماره 1، 1366،ص 169- 184.
یاغی، اسماعیل احمد، دولت عثمانی از اقتدار تا انحلال، ترجمه رسول جعفریان، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1388.
Boyraz,Şeref, Osmanlılar Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri, Sivas,2007.
Küpeli,Özer, Osmanlı-Safevi Münasebetlerine Dair Türkiye'de Yapılan Çalışmalar Hakkında Birkaç Not ve Bir Bibliyografya Denemesi, Tarih Okulu, Ocak – Nisan 2010, Sayı VI, s. 17-32.
Öz, Gülağ, Birinci Uluslararası Şah İsmail Hatai Sempozyum Bildirileri, Ankara 2004.
کتابخانه دانشگاه سلجوق: http://www.kutuphane.selcuk.edu.tr
کتابخانه دانشگاه آنکارا: http://kutuphane.ankara.edu.tr
کتابخانه دانشگاه استانبول: http://kutuphane.istanbul.edu.tr
کتابخانه دانشگاه مرمره: http://kutuphane.marmara.edu.tr
مجله «تحقیقات فرهنگ ترک و حاجی بکتاش ولی» ،دانشگاه گازی:
http://www.hbvdergisi.gazi.edu.tr/index.php/TKHBVD
دکتر سیدمسعود شاهمرادی
مقدمه
دولت عثمانی یکی از پایدارترین دولت های مسلمان است که بیش از شش قرن در صحنه سیاست اسلامی، در جهت ایجاد اتحاد داخلی میان سرزمین های اسلامی و دفاع از آنها در برابر دولت های اروپایی، ایفای نقش کرد.اهمیت این دولت در جهان اسلام، به ویژه در تاریخ دوره اخیر اسلامی، بر هیچ کس پوشیده نیست. وسعت جغرافیایی، نیروی نظامی گسترده، فتوحات بزرگ، آثار تاریخی جاوید، همراه با عمری دراز که کمتر سابقه ای در تاریخ دولت های اسلامی و حتی غیر اسلامی دارد، عظمتی به آن بخشیده است که بسیاری به آن معترف اند. شناخت این دولت امری لازم و ضروری است و طبعا اهمیت این شناخت برای ایرانیان که همسایه دولت عثمانی بوده و طی قرن های متوالی در جنگ و صلح با آنان بسر برده اند، بیش تر آشکار است. بدون تردید و به رغم دشواری هائی که ایرانیان با عثمانیان به لحاظ مرزی و مذهبی داشته اند، و برخی از سلاطین این دولت تحمل وجود دولتی مستقل و مسلمان را در کنار خود نداشتند، دولت عثمانی طی قرن هفدهم تا نوزدهم سدی استوار در برابر تجاوز اروپایی ها به شرق و از جمله ایران بوده است. عمده دشواری ایرانیان با دولت عثمانی به دلیل توسعه طلبی این دولت به سمت شرق بوده است که این حرکت خود را به بهانه مبارزه با رفض توجیه می کرده اند. با این حال باید گفت که به رغم جنگ های ایران و عثمانی در برخی از مقاطع تاریخی در دوره صفوی، دوره های صلح طولانی میان این دو دولت نشانگر آن است که همواره در دو طرف افرادی بودند که می توانستند اهمیت وجود این صلح را برای هر دو طرف، به ویژه عثمانی که سرگرم مسائل بخش اروپایی خود بود، دریابند.1 شاه اسماعیل صفوی دولت خود را به کمک قبایل قرلباش تشکیل داد2 که از آسیای صغیر به ایران آمده بودند و طبعا گروههای زیادی از آنها در دیار خود مانده بودند. این پیوند سبب نگرانی عثمانیان شد و در نهایت به جنگ چالدران انجامید که پیامد آن شکست صفویان بود.3 با عهدنامه 962 ق. صلح آماسیه برقرار شد و این پیمان صلح که میان شاه طهماسب و سلطان سلیمان امضا شد تا مدتها موجب آرامش در مرزها شد.4 با این حال منازعات صفویان و عثمانیان در طی سالهای پسین ادامه یافت تا عثمانیان در 993 ق. تبریز را تصرف کردند. شاه عباس که در سال 995 ق. بر تخت سلطنت صفویان نشست ابتدا قرارداد صلحی با عثمانیان منعقد کرد تا ابتدا به اوضاع شرق مملکت خود سامان دهد. او سپس در سال 1012 ق. تبریز را بعد از تصرفی بیست ساله آزاد کرد. شاه عباس بعدها عراق را نیز به تصرف خود درآورد.5 در دوران بعد از شاه عباس مهمترین نکته در روابط صفوی- عثمانی، انعقاد معاهده صلح ذهاب در سال 1049 ق. بین شاه صفی و سلطان مراد چهارم است. با این معاهده تا اواخر صفویه، صلح و آرامش میان دو دولت برقرار بود.6
کتابشناسی مطالعات «روابط عثمانی- صفوی» در ترکیه
نوشتار حاضر فهرستی از مطالعات و پژوهش های انجام یافته در زمینه «روابط عثمانی- صفوی» در کشور ترکیه است. پژوهش های صفوی شناسی از عمق و گستره ای قابل توجه در ترکیه برخوردار است بگونه ای که تحقیقات گوناگونی در این زمینه در مراکز مختلف آموزشی و پژوهشی این کشور انجام یافته است. در فهرست پیش رو، ابتدا کتب چاپ شده و سپس پایان نامه ها ی دانشگاهی در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری و در نهایت مقالات چاپ شده در مجلات پژوهشی در ترکیه در زمینه «روابط عثمانی- صفوی» معرفی شده اند.
1- کتب
آیگون عطار، مناسبات سیاسی صفوی- عثمانی در آغاز سده 17، استانبول،2001.
اسافی دال محمد چلبی، شجاعت نامه،سفرهای شرقی اوزدمیر اوغلو عثمان پاشا،تدوین عبدالقدیر اوزجان، استانبول،2006.
بکیر کوتوک اوغلو، مناسبات سیاسی عثمانی- ایران (1578- 1612)،استانبول،1993.
تحسین اونال، مراد چهارم و حرب بغداد،تدوین علی گولر، سوآت آک گول، آنکارا،2001.
توفان گوندوز، آخرین قزلباش شاه اسماعیل، استانبول،2010.
توفان گوندوز، قزلباشان، عثمانیان، صفویان، استانبول، 2014.
جمیل حاکیمز، روابط عثمانی- ایران و اتفاق سنی- شیعی، استانبول، 2014.
ح. مصطفی ایراوجئ، اسافی دال محمد چلبی و شجاعت نامه،استانبول،2009.
رمزی قلیچ، مناسبات عثمانی – ایران در دوران قانونی(1520- 1566)،استانبول،2006.
رمزی قلیچ،عهدنامه های سیاسی عثمانی- ایران در سده های 16 و 17،استانبول،2001.
سائیم ساواش،علوی گری در سده 16 در آناتولی،آنکارا،2002.
طاها آک یول، دین و دولت در عثمانی و ایران، استانبول،1999.
عادل آللاوچه، روابط عثمانی- صفوی: ریشه ها و تحولات، ترجمه احمد امین داغ،استانبول، 2001.
عثمان گ . اوزگودنلی،تحقیقات تاریخی عصر میانه ی ترک- ایران،استانبول،2006.
علی اکبر دیانت، اولین قرار داد عثمانی- ایران (1555 مصالحه آماسیه)،استانبول، 1971.
علی سینان بیلگیلی، عثمانی، ایران و آذربایجان(تاریخ اقتصادی و اجتماعی سده های 16 و 18 )، ارض روم ،2004.
فاروق سومر،نقش ترکان آناتولی در تأسیس و توسعه دولت صفوی، آنکارا،1992.
گروهی از نویسندگان، مقالات همایش روابط ترک - ایران ازگذشته تا دوران معاصر( 16-17 آرالیک2002)، آنکارا،2003.
گولاغ اوز(تدوین)، مجموعه مقالات اولین سمپوزیوم بین المللی شاه اسماعیل ختائی(9-11 اکیم 2003 – آنکارا)، آنکارا،2004.
م.کالمان، روابط عثمانی- کرد و استعمار، استانبول، 1994.
مجموعه مقالات در زمینه مناسبات تاریخی و فرهنگی بین ایران و ترکیه(1)، آنکارا،2002.
محمد سرای، مناسبات ترک – ایران،آنکارا،1999.
محمد سرای، نقش تشیع در مناسبات ترک- ایران،آنکارا،1999.
نیهات چتین کایا، ترکان قزلباش: تکوین و توسعه تاریخی،استانبول،2004.
وجیه کوسرانی، رابطه دین- دولت در بین عثمانیان و صفویان، ترجمه موحلیس جان یورک، استانبول، 1992.
2- رساله های دانشگاهی
2-1- رساله های دوره دکتری
اوزر کوپلی، مناسبات عثمانی- صفوی(1612- 1639)، دانشگاه اژه، ازمیر،2009 .
بلال ددیف، روابط دولت عثمانی – آذربایجان در نیمه دوم قرن 15، دانشگاه سلجوق، قونیه،2004.
جیهات آی دوغموش اوغلو، شاه عباس و زمان او، دانشگاه آنکارا، آنکارا، 2011.
دوغان کاپلان،قزلباشی گری بر مبنای بویورک ها، دانشگاه سلجوق، قونیه،2008.
رضا الحق شاه، سیاست شرقی عثمانی(1539- 1658)، دانشگاه آنکارا، آنکارا، 1970 .
رضا یئلدریم، ترکمان ها میان دو امپراطوری: منشأ هویت قزلباش در آناتولی، دانشگاه بیلکنت،آنکارا،2008 .
زلفیه ولی اوا ، تشکیلات دولت صفوی( بر مبنای تذکره الملوک)، دانشگاه آنکارا،آنکارا 2007 .
سائیم آرئ، دیالوگ اهل سنت و تشیع در دوران نادرشاه و محمد اول بر مبنای منابع آرشیو عثمانی، دانشگاه حران، اورفا،2001 .
سید کاظم روحانی،تشکیلات اصناف عثمانی و صفوی در قرون 16 و 17، دانشگاه استانبول،استانبول،1976 .
شاپور انصاری،عثمانی ها و شاه عباس اول در میان سال های 1588 – 1619 ، دانشگاه آنکارا،آنکارا 1962 .
شاهی احمداف، چگونگی انتشار تشیع در آذربایجان، دانشگاه آنکارا،آنکارا،2005 .
عبدالرحمان آتیش، نادرشاه افشار و مجادلات عثمانی- ایران در دوران او، دانشگاه اسپارتا، اسپارتا،2001.
عمر فاروق تیبیر،تطور قزلباشی گری در قرن 16، دانشگاه آنکارا، آنکارا،2005 .
کریم یانس، مناسبات عثمانی- صفوی در دوران مراد چهارم،دانشگاه استانبول،استانبول،1977.
گیاس شوکوروف، تأسیس دولت صفوی و دوران شاه اسماعیل اول( 907- 930 / 1501- 1524)، دانشگاه مرمره، استانبول،2006.
محمد چیلینک، تشیع صفوی در قرون 16 و 17، دانشگاه اولوداغ،بورسا،2005.
محمود حامچئ، تعیین حدود عثمانی- صفوی در دوران مراد چهارم، دانشگاه آنکارا،آنکارا،1978.
نادر نیجات،مناسبات عثمانی- صفوی در سده 16 بر مبنای منابع ایران(1502-1590 ، 1620)، دانشگاه آتاترک،ارض روم،1986.
نبی گوموش، روابط عثمانی- گرجستان در سده 16، دانشگاه مرمره، استانبول،2000 .
2-2- پایان نامه های دوره کارشناسی ارشد
امراه ناکی، روابط ایران و اسپانیا در دوران شاه عباس(1587 – 1629)، دانشگاه آنکارا،آنکارا2009 .
جیهات آی دوغموش اوغلو، تبریز در تاریخ، دانشگاه آنکارا،آنکارا2007 .
ذوالفقار نبی اف، حرکت های تصوف گرایانه در آذربایجان، دانشگاه آنکارا،آنکارا 2004 .
زلفیه ولی اوا، ترکمن ها (اوغوزها) در قرون 11- 15 در آذربایجان، دانشگاه آنکارا،آنکارا2000 .
نوزات شنسیز اوغولاری، فعالیت های صفوی- علوی در دوران شاه اسماعیل در آناتولی، دانشگاه مرمره،استانبول 2005 .
نیلگون دالکسن، تبلیغات و تأثیرات صفوی در قرون 15 و 16، دانشگاه حاجی تپه،آنکارا 1999.
واقف رسولف، جغرافیای تاریخی آذربایجان، دانشگاه آنکارا،آنکارا2000 .
ویسیل گورهان، پناهندگان مهم دولتی ازدولت صفوی به دولت عثمانی،دانشگاه دجله، دیاربکر، 2005 .
یونس امره کونوک، حرب بغداد مراد چهارم و قرارداد قصر شیرین، دانشگاه آفیون کجاتپه، آفیون کارا حیصار، 2005 .
3- مقالات
آیگون عطار، جایگاه شاه اسماعیل در تاریخ ترک، مجموعه مقالات اولین سمپوزیوم بین المللی شاه اسماعیل ختائی(9- 11 اکین 2003- آنکارا)،تدوین گولاغ اوز،آنکارا،2004.
احمد تاشغئن،کاربرد بیان دینی به عنوان واسطه تبلیغات سیاسی از درگیری صفوی- عثمانی به بعد: نمونه دده کارگئن، مجله تحقیقات فرهنگ ترک و حاجی بکتاش ولی دانشگاه گازی،ش 49، (2009)، ص 209- 224.
احمد گوکبل، موضوع ترکمانان وارساق درمناسبات عثمانی- صفوی، مجموعه مقالات اولین همایش بین المللی شاه اسماعیل ختائی( 9-11 اکیم 2003 – آنکارا) ،تدوین گولاغ اوز،آنکارا 2004 .
احمد یاشار اجاک، از عصیان بابائیان تا قزلباشی گری، نگاهی کوتاه به تاریخ تحول و تولد اسلام زندقی در آناتولی، بیللتین، LXIV/229 ، (نیسان 2000)،ص 129- 159.
احمد یاشار اجاک، روابط عثمانی- صفوی در منابع عثمانی و تاریخ نگاری نوین ترکیه(سده های 16- 17)، بیللتین، LXVI/246 ،(آگوستوس 2002)، ص503- 516.
احمد یاشار اجاک، مسئله ای بنیادی در تاریخ علوی گری: علوی گری و اسماعیلیه نزاری، سمپوزیوم بین المللی علوی گری و بکتاشی گری I : بیانات و مذاکرات، اسپارتا، 2005، ص26- 33.
ارینه ملیکف، عبادت شاه اسماعیل در ترکیه در زمان گذشته و حال،Au Banquet Des Quarante ، استانبول،2001، ص 51-56.
استانفورد شاو، روابط ایرانیان با امپراطوری عثمانی در قرون 18 و 19، مطالعات تاریخ ترکیه و عثمانی،زندگی با عثمانی ها، استانبول،2000،ص393- 407.
اسماعیل آکا،تشیع از قرون 5 تا 10، سمپوزیوم تشیع در گذشته و حال در بین ملت ها،13-15 شوبات 1993، استانبول،1993،ص 69- 120.
اسماعیل آکا،گزیده اسناد سیاسی ایران و عثمانی، دوران قاجار، جلد 1 و 2، بللیتن، LXV/243 ، (آگوستوس 2001)،ص713-737.
افدال آس، مسائل مرزی ترکیه و ایران و حل و فصل آنها از قرن 16 تا سالهای اولیه دوره جمهوری، مجله راه آتا ترک انستیتو تاریخ انقلاب ترک دانشگاه آنکارا، ش46، پائیز 2010، ص 219-253.
اکتای افندیف، درباره شخصیت شاه طهماسب، ترک لر،VI، آنکارا2002،ص 920- 924.
اکتای افندیف، سلطان بایزید دوم و شاه اسماعیل،XIII، کنگره تاریخ ترک،III/1،آنکارا،2002، ص89- 96.
امین کئرکئل، تنظیمات شاه اسماعیل در برپائی حکومت صفوی، مجموعه مقالات اولین سمپوزیوم بین المللی شاه اسماعیل ختائی(9- 11 اکین 2003- آنکارا)،تدوین گولاغ اوز،آنکارا،2004.
اوزر کوپلی، عثمانی ها و راههای تجارتی شرق(قرون 15- 17)، تقدیم به نجمی اولکر، (تدوین نیلگون نورهان کارا- لطیف داش دمیر- اوزر کوپلی)، ازمیر 2008، ص 391- 406.
اوزر کوپلی، مجادله عثمانی- صفوی در عراق عرب (قرون 16 و 17)، مطالعات تاریخ (ویژه نامه خاورمیانه)، 2010، ص 227- 244.
بحست کاراجا،روابط عثمانی- صفوی در دوران سلطان سلیم یاوز(1512- 1520)،مجله علوم اجتماعی دانشگاه سلیمان دمیرل،ش9،(2003)،ص71- 86 .
بحست کاراجا،ظهور دولت صفوی و روابط عثمانی-صفوی در دوران بایزید دوم،ترک لر،4، آنکارا،2002،ص409- 418.
بلال ددیف، طریقت حلوتیه در ارتباط با روابط عثمانی- آذربایجان در قرون 15-16، مجله تحقیقات ملت ترک مدرن،(2009)، VI/1،ص 91- 106.
بلال ددیف، طریقت صفوی و مناسبات آن با دولت عثمانی، مجله تحقیقات اجتماعی بین المللی،I/5، (پاییز2008)،ص205- 223.
بلال ددیف، نگاهی کوتاه به روابط عثمانی – صفوی تا جنگ چالدران، مجله تحقیقات اجتماعی بین المللی،II/6،(زمستان2009)،ص 126- 135.
بیلگیهان آتسئز گوکداغ، روابط عثمانی- صفوی در سلیم نامه ها، مجموعه مقالات اولین سمپوزیوم بین المللی شاه اسماعیل ختائی(9- 11 اکین 2003- آنکارا)،تدوین گولاغ اوز،آنکارا،2004.
توفان گوندوز،همسر شاه اسماعیل تاجلی بیگم، مجله تحقیقات فرهنگ ترک و حاجی بکتاش ولی دانشگاه غازی،ش 51،(2009)،ص 223- 234.
توفان گوندوز، نامه ارسال شده ی بالی افندی صوفیه ای به رستم پاشا درباره صفویان، مجله تحقیقات فرهنگ ترک و حاجی بکتاش ولی، ش56، (2010)، ص 203-210.
توفیق تییوب اوغلو مصطفی زاده، آخرین سالهای خاندان صفوی،ترک لر،VI، آنکارا2002،ص 925- 935.
ثریا فروقی، بورسا در تقاطع راه اصلی: ابریشم ایران، رقابت اروپا و اقتصاد داخلی(1470- 1700)، تولید، بازاریابی، زندگی در دنیای عثمانی، ترجمه گل چاغالی گوون- اوزگور تورساو، استانبول 2003، ص 97- 132.
جان لوئیس باکوئه گرامونت،عثمانیان و صفویان در نیمه اول قرن 16، ارمغان بکیر کوتوک اوغلو،استانبول،1991،ص 205- 219.
جنید کانات، نگرش دولت ممالیک در مجادله عثمانی- صفوی در اثنای جنگ چالدران، مجله مطالعات دنیای ترک،IV، (2000)، ص65- 74.
ح. مصطفی اراوجئ، خاندان صفوی، ترک لر،VI،آنکارا2002،ص882- 892 .
حسن اونات،تمایز قزلباش، اسلامیت،VI/3،(2003)،ص111-126.
حسین کایهان، مسئله ترکمن از سلجوقیان تا صفویان و تأملات آن، مجموعه مقالات اولین سمپوزیوم بین المللی شاه اسماعیل ختائی(9- 11 اکین 2003- آنکارا)،تدوین گولاغ اوز،آنکارا،2004.
حسین میرجعفری، سیاست و شخصیت سلطان سلیمان قانونی از دیدگاه مورخان ایرانی،عثمانلی،I، آنکارا،1999،ص 369- 372 .
حیدر گلباشی، مسائل یک تضاد قدیمی مانع در نوسازی: طرح قدیمی تضاد علوی- سنی، مجله علوم اقتصادی و اداری دانشگاه جمهوریت،IX/1 ، (2008)، ص 39-61.
خلیل ابراهیم بولوت، نقش علما در روابط عثمانی- صفوی، مطالعه موردی کمال پاشازاده، مجله تحقیقات دینی،VIII،(اوجاک- نیسان 2005)،ص 179- 195.
خلیل ساحیللی اوغلو،منزلنامه حرب بغداد مراد چهارم،(مجله جنگ سفر بغداد)،اسناد،II/3-4، (1965)،ص1-35.
رمزی کلیچ، حرب شاه اسماعیل در آناتولی میانه با دولت ذوالقدر (1507) و نتایج آن، سمپوزیوم کاهرامان ماراش، (6-8 ماییس 2004)، I، کاهرامان ماراش، 2004، ص 409-419.
رمزی کلیچ، دیاربکر و پیوستن جنوب شرقی آناتولی به دولت عثمانی، مجموعه مقالات اولین سمپوزیوم بین المللی دیاربکر از اوغوزها تا عثمانیان، تدوین رمزی بالین، دیاربکر،2004، ص 575-589.
رمزی کلیچ، سیاست دولت عثمانی در برابر ایران(قرون 16 و 17)، سیاست خارجی ترکیه، دوران عثمانی،I، (تدوین مصطفی بئیکلی)،استانبول،2008، ص75- 116.
رمزی کلیچ، معاهدات نصوح پاشا (1612) و سراو(1618) بین عثمانیان و صفویان، مجله تربیت و علم دانشکده تربیت دانشگاه نیغده،II/2، (2003)، ص124- 134.
رمزی کلیچ، معاهده صلح قصرشیرین بین ایران و عثمانی(1639)، فرهنگ ترکیه،XXXIX/460 ، (آگوست 2001)، ص479- 493.
سایئن دالکئران،تأثیر عقاید شیعی در تأسیس دولت صفوی ایران و نگاه دولت عثمانی به ایران، مجله دانشکده الهیات دانشگاه آتاترک،ش18، (2002)، ص55- 102.
سئتکئ اولورلر، ارزیابیی بر اساس مسائل اساسی در روابط عثمانی- صفوی، مجله تحقیقات دنیای ترک، ش197، ج98، 2012، ص 125-140.
سلیمان پولات، فعالیت های انجام شده در سرزمین مرزی عثمانی- صفوی در دوران آمادگی سفر ریوان صدراعظم محمد پاشا، ارتش ترکیه در گذشته و حال، مجموعه مقالات دوازدهمین سمپوزیوم تاریخ نظامی-I، 20-22 ماییس 2009، آنکارا 2009،ص209- 218.
سیما ساواش، نتایج کلی مجادله عثمانی- صفوی، ترک لر،VI،آنکارا 2002، ص907- 919.
شاهین فاضل فرضالی، علل و نتایج جنگ 23 آگوستوس چالدران در اسناد رسمی،XIII، کنگره تاریخ ترک،III/1، آنکارا2002، ص77-88 .
شهاب الدین تکین داغ،حرب سلطان سلیم یاووز با ایران در پرتو منابع و اسناد جدید، مجله تاریخ İÜEF، XVII/22،(1967- 68)،ص 49- 78.
شهاب الدین تکین داغ،عصیان شاه قلی بابا تکه ای،مجله تاریخ مستندترک ،I/3،(1967)، ص 34-39،I/4،(1968)، ص54-59.
صالح اوزباران، عثمانیان در در قرن 16 در سواحل خلیج بصره، تأسیس بیگلربیگی بصره، مجله انستیتو تاریخ،XXV،(مارت 1971)،ص 51-72.
صلاح الدین دوغوش،عصیان های ترکمن ها در سیواس در دوران عثمانی(عصر کلاسیک)، مجموعه مقالات سمپوزیوم سیواس در دوران عثمانی،21-25 ماییس 2007، I، سیواس 2007، ص 85- 112.
عبدالرحمان سیلر، اهداف و اسباب در مجادله شاه اسماعیل و یاووز سلیم، مجموعه مقالات اولین همایش بین المللی شاه اسماعیل ختائی( 9-11 اکیم 2003 – آنکارا)،تدوین گولاغ اوز،آنکارا 2004 .
عبدالله گون دغدو،رقابت ایران و عثمانی در ترکستان، عثمانلی،1،(ویرایش گولر ارن)،آنکارا،1999،ص581-587 .
عرفان گورکاش، اندیشه پیر سلطان عالم شاه اسماعیل ختائی و نماد تاج سرخ گون،مجله تحقیقات فرهنگ ترک و حاجی بکتاش ولی دانشگاه غازی،ش49، (2009)،ص 125- 156.
عطاءالله حسنی، اخبار عثمانی در منابع ایران، مجموعه مقالات درباره روابط تاریخی و فرهنگی بین ایران و ترکیه I، آنکارا،2002،ص87- 116.
عطاءالله حسنی، چرائی بحران در روابط عثمانی ایران بر مبنای (گزارش های) مورخان ایرانی(985- 1049 / 1577-1639) سمپوزیوم روابط ترک – ایران(16-17 آرالیک 2002)،آنکارا،2003.
علی سینان بیلگیلی، ارامنه در مجادله عثمانی- صفوی در قرن 18، تحقیقات ارمنی2، کنگره ترکیه، انستیتو تحقیقات ارمنی(29-30 ماییس 2004)،I، آنکارا،2007 .
علی سینان بیلگیلی، اصل و نسب در سلسله مراتب دولت ترک (الگوهای صفوی و عثمانی)،تحقیقات دنیای ترک،ش149،(نیسان 2004)، ص101- 128
علی سینان بیلگیلی، بیان دینی کاراکتر سیاسی در روابط ترکیه و ایران در درک نویسندگان تاریخ عثمانی: قزلباشی گری، مجله تحقیقات فرهنگ ترک و حاجی بکتاش ولی دانشگاه غازی،ش27،(2003)،ص21-44.
عمر فاروق تیبیر، بررسی طائفه حیدریه: پیرامون «رساله فی حقیقت طائفه الحیدریه»، مجله دانشکده الهیات دانشگاه چوکوروا، ج7، ش1، اجاک- حزیران 2007، ص 157- 177.
فاروق سویلمز،عصیان شاه اسماعیل جعلی در آناتولی، مجله انستیتو علوم اجتماعی دانشگاه ارجیس،ش17،(2004/II)،ص 71-90.
فخری اونان، قدرت عثمانی در سده های 15 و 16 در دنیای اسلام، سرزمین ترک،XXIII/190، (حزیران 2003)،ص36- 43.
فیردوس چتین، تأثیر رقابت عثمانی- صفوی در ایدئولوژی رسمی عثمانی، مجله انستیتو علوم اجتماعی دانشگاه چانکئرئ کاراتکین2 (1) ، ص 12-28.
فریدون ایمیجن، ظهور مسئله شرق دولت عثمانی: اولین مناسبات و انعکاس های درونی، سمپوزیوم روابط ترک – ایران،(16-17 آرالیک 2002)،آنکارا،2003.
قیاس شوکوروف، تکوین رسوم شکار در میان صفویان و و مراسمات شکار در دوران شاه اسماعیل اول،Acta Turcica، I/1، (اجاک 2009)،ص 56- 71.
کنعان ضیاءتاش،ارزنجان و شاه اسماعیل، مجموعه مقالات اولین سمپوزیوم بین المللی شاه اسماعیل ختائی(9- 11 اکین 2003- آنکارا)،تدوین گولاغ اوز،آنکارا،2004.
گوک نور گوئباکان، درآمدی بر حاکمیت عثمانی در شرق آناتولی، ترک لر،IX،آنکارا،2002،ص459- 469.
گولسرن اوزدمیر، پیر سلطان ابدال در برابر دو دولت، مجموعه مقالات سمپوزیوم سیواس در عصر عثمانی،21-25 ماییس 2007،I، سیواس،2007،ص227- 240.
م.طیب گوک بیلگین،اولین تدابیر و فتوحات ابراهیم پاشا در حرب عراقین بنابر عرائض و گزارش ها، بیللتن،XXI/83،(تموز 1957)،ص 449- 482.
متین بزکوش، مجادله عثمانی و صفوی در سده 16 و موضوع سیواس، مجموعه مقالات سمپوزیوم سیواس در دوران عثمانی، 21- 25 ماییس 2007، II، سیواس 2007، ص 21- 38.
محمد آکف اردوغرو، فتحنامه مورخ 1635 قلعه ریوان، مجله بررسیهای تاریخ،XIV، (1999)، ص25- 43.
محمد ایپشیرلی، ایران در وقایع نامه های عثمانی(قرون 16 – 17)، سمپوزیوم روابط ترک- ایران در تاریخ (16-17 آرالیک2002)،آنکارا،2003.
محمد زاهد یئلدریم، آمادگی ها و نقایص نظامی در نوبت حرب های ایران در 1724- 1727، مجله مطالعات اجتماعی AKÜ، IV/1، (حزیران 2002)،ص 132- 153.
مصطفی اراوجی، تهدید صفوی در شرق آناتولی در دوران شاه اسماعیل دوم، سمپوزیوم امنیت ترکیه (تهدیدات داخلی و خارجی در طول زمان)،ائلازیغ 2002، ص 291- 303.
مصطفی اراوجی،نقد سفرنامه نزهه السلاطین مصطفی عالی گلیبولو به ترانس و قفقاز در 1578- 1579 و اهمیت تاریخی آنها، مجله مطالعات اجتماعی AKÜ،III/1،(حزیران 2001)،ص 31- 40.
مصطفی اکینجی، روابط عثمانی- صفوی در دوران سلطان سلیم یاووز، ترک لر،IX، آنکارا،2002، ص 446- 458.
مصطفی سلیم گوون، الگوی عزیز محمود خدایی در نزدیکی صوفیان عثمانی به صفویان ایران، مجله تحقیقات علمی و آکادمیک، ش30، 2012، ص33-60.
مظلوم اویار، تصوف در ایران پیش از صفویان و ظهور دولت صفویه، مجله تحقیقات آکادمیک،II/7-8، (کاسیم 200- نیسان 2001)،ص85- 94.
مهرانگیز مظاهری،روابط فرهنگی بین ایران و ترکیه در سده های 9-11 ( 15-17)، سمپوزیوم روابط ترک- ایران در تاریخ (16-17 آرالیک2002)،آنکارا،2003.
نزیهی آیکوت، منزلنامه حرب ریوان مراد چهارم، مجله تاریخ İÜEF، XXXIV، 1984، ص 183- 246.
نسیب نسیبلی، جنگ های عثمانی- صفوی، مسئله مذهب و آذربایجان، ترک لر،VI،آنکارا 2002،ص 893- 898 .
نورتن کلیچ – شوبل، اتحاد منطقه ای در قرن 16 در دنیای اوراسیا و امپراطوری های متنوع عثمانی،ازبک،صفوی و بابری: یک روش جامع، عثمانلی،I، آنکارا 1999، ص431-442.
واتان اوزگول، قزلباشی گری و ترکمانان، مجله تحقیقات فرهنگ ترک و حاجی بکتاش ولی دانشگاه غازی،ش32،(2004)،ص255- 274.
هولوسی ییلماز، اسماعیلیه نزاری و علوی گری: بررسی هائی بر مبنای نظرات مشابه در دو ادارک دینی متفاوت، پژوهش های کارا دنیز،VI/22 ، (یاز 2009)، ص123-133.
یوسف کوچوک داغ- بلال ددیف، نگاهی متفاوت به نسب صفویان، مجله تحقیقات اجتماعی بین المللی،II/6،(زمستان 2009)،ص 415- 424.
یوسف کوچوک داغ، اقدامات احتیاطی دولت عثمانی برای پیشگیری از تلاش های شاه اسماعیل برای شیعی کردن آناتولی،عثمانلی،I، آنکارا،1999،ص 269- 281.
دکتری تاریخ اسلام؛ دانشگاه اصفهان.
پی نوشت ها
1 . جعفریان در مقدمه دولت عثمانی از اقتدار تا انحلال،ص 13- 14.
2 . جهت «قزلباشان» رجوع کنید به: گلپنارلی،«قزلباش»،ص 169- 184 ؛ سیوری، ایران عصر صفوی،ص 18-19 ؛رویمر، ایران در راه عصر جدید،ص276.
3 . جهت «جنگ چالدران» رجوع کنید به: خواند میر، تاریخ حبیب السیر،ج4،ص545 به بعد ؛ اسکندر بیگ ترکمان، تاریخ عالمآراى عباسى، ج1،ص41 به بعد.
4 . سیوری، ایران عصر صفوی،ص61- 62 ؛ رویمر، ایران در راه عصر جدید،ص 322.
5 . رویمر، ایران در راه عصر جدید،ص352- 354.
6 . همان، ص374.
فهرست منابع
اسکندر بیگ ترکمان،تاریخ عالمآراى عباسى،تهران: امیر کبیر،1382.
خواندمیر،غیاث الدین، تاریخ حبیب‌السیر فی اخبار افراد بشر،تهران: خیام،1380.
رویمر،هانس روبرت،ایران در راه عصر جدید: تاریخ ایران از 1350تا1750، ترجمه آذر آهنچی،تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1385.
سیوری،راجر مروین، ایران عصر صفوی،ترجمه کامبیز عزیزی،تهران: نشر مرکز،1387.
گلپنارلی،عبدالباقی،«قزلباش»،ترجمه وهاب ولی، فرهنگ،شماره 1، 1366،ص 169- 184.
یاغی، اسماعیل احمد، دولت عثمانی از اقتدار تا انحلال، ترجمه رسول جعفریان، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1388.
Boyraz,Şeref, Osmanlılar Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri, Sivas,2007.
Küpeli,Özer, Osmanlı-Safevi Münasebetlerine Dair Türkiye'de Yapılan Çalışmalar Hakkında Birkaç Not ve Bir Bibliyografya Denemesi, Tarih Okulu, Ocak – Nisan 2010, Sayı VI, s. 17-32.
Öz, Gülağ, Birinci Uluslararası Şah İsmail Hatai Sempozyum Bildirileri, Ankara 2004.
کتابخانه دانشگاه سلجوق: http://www.kutuphane.selcuk.edu.tr
کتابخانه دانشگاه آنکارا: http://kutuphane.ankara.edu.tr
کتابخانه دانشگاه استانبول: http://kutuphane.istanbul.edu.tr
کتابخانه دانشگاه مرمره: http://kutuphane.marmara.edu.tr
مجله «تحقیقات فرهنگ ترک و حاجی بکتاش ولی» ،دانشگاه گازی:
http://www.hbvdergisi.gazi.edu.tr/index.php/TKHBVD
+
دوشنبه ۲۳ آذر ۱۳۹۴ ساعت ۱۱:۳۹
نظر شما