لوطیان، فتوت، عیاری، تصوف

سخنرانی علمی (( لوطیان و نقش آنان در تحولات سیاسی – اجتماعی ایران)) توسط قطب علمی «مطالعات فرهنگ و تمدن شیعه در دوره صفویه» با همکاری گروه تاریخ دانشگاه اصفهان و انجمن علمی دانشجویی گروه تاریخ در روز شنبه 9 آبان 94 برگزار گردید. سخنران جناب دکتر رضا مختاری اصفهانی پژوهشگر تاریخ معاصر ایران بوند.
کارشناس مرکز اسناد نهاد ریاست جمهوری اسلامی ایران بودند. در ابتدا بعد از پخش آیاتی از قرآن کریم و سرود جمهوری اسلامی ایران، آقای نصر عضو انجمن علمی دانشجویی گروه تاریخ بیوگرافی از جناب دکتر برای اساتید و دانشجویان شرکت کننده را بیان کردند. سپس آقای مختاری سخنرانی خود را آغاز کردند که می توان به مطالب ایشان چنین اشاره کرد:
لوطیگری واژه ای کهن در فرهنگ و ادبیات پارسی و همچنین اصطلاحی در ادبیات فتوت است . در یکی از رساله های فتوت اصناف آمد. لوطی ها نسبت خود را در فتوت به حسن بصری می رسانند. همچنان که پولاک اشاره می کند لوطیان در اقطاب فتوت، لوط نبی را حامی خود می دانسته اند. فتوت پیش از حمله مغول پیوندهایی با تصوف و تشیع داشت انکه می توان در جنبش سربداران این مورد را دید. پس از حمله مغول شیعه دوازده امامی در فتوت پر رنگ تر است . برخی از مشایخ تصوف مانند حسن بصری کمرنگ می شوند. در اواخر عصر عباسی پوشیدن کسوت فتوت توسط الناصرالدین الله برای مقابله با مخالفان شیعی به ویژه خوارزمشاهیان که گرایش شیعی داشتند به کاربرده شد.
پیوند فتوت با آیین ها و ومرام ها موجب شد نیروی اجتماعی لوطیان به وجود آید که دارای شاخه های متعددی بود. بخشی از این لوطیان میراث دار پیوند فتوت با درویشیگری بودند. لوطیانی که درمعرکه گیری، بساط اندازی، قصه خوانی و افسانه گویی معروف و مشغول بودند. میرزا حسین خان تحویلدار اصفهان درباره ی این لوطیان که در اصفهان دوره ی قاجار بسیار بوده اند می نویسد: در این شهر لوطی چند قسم است: قسم اول لوطی های شیری که شیر نگاه می دارند و در ولایت می گردانند. لوطی های تنبک به دوش، لوطی های بندباز و لوطی های سرخوانچه .
لوطیان به وجه شناخته شده اش ریشه اجتماعی داشتند. در شهرهای تبریز و تهران این مهاجران بودند که به گروه های لوطیان می پیوستند. لوطیان می توانستند بازوی اجرایی روحانیت برای اجرای امر به معروف و نهی از منکر باشند.
آقا محمد باقر بهبهانی معروف به علامه وحید با پایه گذاری مشرب اصولی در تبیین وظایف مجتهد به اصل امر به معروف و نهی از منکر صحه نهاد. پسر وی محمد علی بهبهانی یا کرمانشاهی معروف به صوفی کش از لوطیان برای مقابله با صوفیان بهره برد. او عده ای از لوطیان را برای نشان دادن اقتدار در کنار خود داشت. اما از لحاظ شرع، زندگی لوطیان با آنچه روحانیت می گفت متباین بود. تکیه الواطی در مقابل مسجد، تعزیه در مقابل منبر و قمه زنی لوطیان به شرب خمر شهره بودند. روحانیت بخشی از سیاست امر به معروفشان در قبال لوطیان بود.
لوطیان در یزد بعد از مرگ محمد شاه قیام کردند و یا حضور در قتل گریبایدوف داشتند.
دکتر مختاری همچنین به سیاست های امیر کبیر در برابر لوطیان اشاره کردند. همچنین به حضور آنان در شورش علیه رژی، شکستن قلیان ها را هم می توان ذکر کرد.
بخش پایانی این سخنرانی به پرسش و پاسخ اختصاص یافت و جناب مختاری به سوالات اساتید و دانشجویان پاسخ دادند.