کارگاه آموزشی بین المللی «بوم شناسی جهان تشیع» ( ۲)

نشست سوم کارگاه راس ساعت14و 30 دقیقه با خوشآمدگویی مجدد مجری برنامه آغاز شد و اولین سخنران این نشست «سید معراج مهدی رضوی» دانشجوی دکتری در قم بود که مقاله ای با عنوان «میراث هند درباره اهل بیت» ارائه داد. او در این مقاله برداشت و اعتقادات فرق اهل سنت هند، درباره معنای اهل بیت را به صورت تحلیلی واکاوی کرد. تاکید مهدی رضوی در سخنرانی خود بر برداشت فرق صوفیانه اهل سنت همچون دیوبندی، چشتیه صابریه، فرقه اهل حدیث خاندان ولی اللهی و ... از معنای اهل بیت دانست و او سعی کرد برداشت های متعدد این فرقه ها را از معانی و مصادیق اهل بیت، به شیوه علمی و مبتنی بر منابع مقایسه کند. پس از مهدی رضوی دکتر «بهمن زینلی» عضو هئیت علمی گروه تاریخ دانشگاه اصفهان به ارائه مقاله خود باعنوان «تحلیلی بر روند ورود تشیع به هند» پرداخت. زینلی ورود تشیع به هند را از سه طریق دانست، 1.حملات نظامی و فتوحات2.توسط بازرگانان 3. توسط دانشمندان و عارفان. ایشان در ادامه مطلع ورود تشیع به هند را همزمان با آغازفتوحات در اسلام دانست و اصحاب حضرت امیر (ع) همچون حکیم بن جبله عبدی را اولین حاملان ورود اندیشه های اهل بیت(علیهم السلام) به هند قلمداد کرد. سپس نقش هرکدام از عاملان ورود تشیع به هند، از جمله داعیان اسماعیلی، تجار و بازرگانان، ایرانیان، سادات وعلویان، مشایخ صوفیه و ... را به صورت مصداقی و با اشاره به اسامی اشخاص دخیل در این انتقال تشریح کرد. دکتر زینلی در نهایت قرن 8 تا 10 را اوج ورود تشیع به شبه قاره دانست که به دست ایرانیان صورت گرفت و نقش خاندان های همچون بهمنی، عادل شاهی، نظام شاهی و قطب شاهی را در این باره قابل توجه برشمرد. «محمد حسین ریاحی» از دانشجویان دکتری تاریخ اسلام دانشگاه اصفهان، سخنران بعدی نشست سوم کارگاه بود که مقاله ای تحت عنوان «تاریخ تشیع در کشمیر بر اساس تاریخ های محلی با تکیه بر بهارستان شاهی» ارائه داد. ریاحی آثار متعدد تاریخ محلی به زبان فارسی موجود در کشمیر را بسیار مهم و ارزشمند معرفی کرد و تاکید داشت در لابه لای این آثار، شیوه های ترویج تشیع و عملکرد مبلغان و نیز روند گسترش این مذهب در شبه قاره هند به کرات مورد اشاره نویسندگان قرار گرفته است. ریاحی تشریح کرد برای پی بردن به تاثیرگذاری شخصیت ها در روند گسترش تشیع- به ویژه در کشمیر- بازخوانی این آثار کمک شایان توجهی را به محققان خواهد رساند. ایشان به طور مصداقی به اطلاعاتی که در کتاب های محلی «بهارستان شاهی» و «تاریخ کشمیر»وجود دارد توجه نشان داد و این اطلاعات را در بازتعریف تاریخ تبلیغ تشیع و شرح زندگی مروجان و مبلغان شیعی و شیوه های تبلیغ آن هابی نظیر توصیف کرد. همچنین تاکید داشت این قبیل آثار در بازشناسی تاریخ فرهنگی، سیاسی و اجتماعی شیعیان بسیار ارزشمند و بی بدیل هستند و لازم است از نابودی آن ها جلوگیری شود. سخنران بعدی«محمدباقر رضا» از دانشجویان دکتری جامعه المصطفی به ایراد سخنرانی پرداخت و مقاله خود را با عنوان «خدمات علمای شیعه در هند» ارائه کرد. رضا در ابتدا به شکل گیری دولت مقتدر شیعه در اَوده توسط ایرانیان اشاره داشت و به طور کلی نقش علمای شیعه در تاریخ هندوستان و تاریخ تشیع در این کشور را بسیار حائز اهمیت تلقی کرد. او به طور مصداقی به علامه «محمد باقر مجتهد» اشاره کرد و او را نخستین مجاهد و شهید نهضت آزادی‌بخش هند برشمرد، همچنین به تبیین نقش کتاب«عبقات الانوار» میر حامد حسین در گسترش تشیع پرداخت و این کتاب را میراثی بسیار ارزشمند و در نوع خود بی نظیر دانست که تا حال همانندی پیدا نکرده است. رضا در ادامه چند تن دیگر از علمای مسلمان معروف هند را معرفی و فعالیت های آنها در گسترش تشیع در مناطق مختلف شبه قاره را تشریح کرد. «نقش و جایگاه دولت آصف جاهیان در توسعه تشیع و زبان و ادب فارسی در هند» عنوان مقاله ای بود که سخنران بعدی نشست سوم، دکتر «علی اکبر عباسی» عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه اصفهان به ارائه آن پرداخت. عباسی دولت آصف جاهیان را که234سال حکومت کردند، طولانی ترین حکومت شیعی هند معرفی کرد، همچنین آن را آخرین حکومت دارای گرایش های شیعی در هند برشمرد. عباسی عنوان داشت این حکومت در 1137توسط نظام الملک قمرالدین معروف به آصف جاه در حیدرآباد دکن بوجود آمد. وی در ادامه با برشمردن مصادیق متعدد در منابع، درصدد اثبات گرایشات و علایق شیعی خاص دولت آصف جاهیان برآمد و توجه ویژه آن ها به ادب فارسی را تببین کرد. عباسی عنوان کرد که این دولت برای فرهنگ و شعائر شیعی اهمیت فراوانی قائل بوده است و حتی دولتمردان آصف جاهی در وصف اهل بیت (علیهم السلام) اشعار متعددی سروده اند که در منابع موجود است، وی در نهایت با اشاره به اینکه زبان رسمی و اداری دولت آصف جاهی فارسی بوده، نقش این دولت را در توسعه زبان فارسی بسیار مهم تلقی کرد. پس از دکتر عباسی «فرمان علی سعیدی» مقاله ای با عنوان «عوامل گسترش تشیع در ایالت گلگین و بلتستان» ارائه داد و پس از وی، آقای «ثقلین باقری»مسئول دفترنهاد نمایندگی ولی فقیه در هندوستان در قم به عنوان سخنران آخر نشست سوم،گزارشی از حمایت های این نهاد از پژوهشی های که پیرامون تشیع در هند صورت می گیرد، ارائه کرد. وی همچنین برخی فعالیت های این نهاد را برای تشویق دانشجویان یا اعطای بورسیه های تحصیلی به ایران تشریح کرد و با سخنان خود نشست دوم را نیز به پایان رسانید. پس از ارائه گزارش آقای ثقلین باقری، مجری جلسه از صبر و حوصله حضار و توجه شان به مطالب ایراد شده تشکر، واز دست اندرکاران کارگاه قدردانی ویژه کرد. همچنین از دکتر منتظرالقائم درخواست نمود که برای حسن ختام به روی سن تشریف برده و جمع بندی و پایان نشست را اعلام کند. دکتر منتظرالقائم در ابتدا از تحمل حضار و فضای مطلوب علمی‌ای که مهمانان و استادان در ارائه مقالات علمی ایجاد کردند ابراز رضایت و خرسندی نمود و سپس از عوامل اجرایی و کسانی که برای برپایی کارگاه همکاری و مساعدت به خرج دادند، تشکر کرد. همچنین دکتر منتظرالقائم از سخنرانان کارگاه دعوت به عمل آورد که به روی سن بروند و از ایشان در قالب اعطای هدیه‌ ای علمی، شامل دو سری کتاب قدردانی نمود، پس از آن نیز مهمانان را برای صرف پذیرایی به قطب علمی صفویه راهنمایی کرد. در آنجا نیز هدایایی شامل چندین کتاب به مهمانان خارجی کارگاه به رسم یادبود اهدا شد. در نهایت مهمانان خارجی همراه دکتر منظرالقائم با اتوبوس راهی بازدید از ابنیه تاریخی اصفهان شدند و اثر تاریخی مهم چهلستون ازدوره صفویه مورد بازدید قرار گرفت.