پیشه وران و زندگی صنفی آنان در عهد صفوی

مؤلف در این کتاب می‌کوشد با تکیه بر اسناد، متون مختلف و نیز تحقیقات میدانی در بازار اصفهان بخش مهمی از حیات شهری روزگار صفوی را روشن کند.
هرگونه پژوهش در زمینه تاریخ اجتماعی ایران و بویژه درباره تشکیلات بازار و پیشه وران تنها با مراجعه به متون ادبی، داستانهای عامیانه، متون صوفیه، فتوت نامه و سندهای مالی پراکنده امکان پذیر است.
پیشه وران و زندگی صنفی آنان در عهد صفوی (جستارهایی در تاریخ اجتماعی ـ اقتصادی ایران) عنوان اثری از مهدی کیوانی است. این کتاب پایان نامه دکترای مهدی کیوانی در دانشگاه دورهام انگلستان بوده است.
این اثر با پیشگفتاری از مولف آغاز می گردد. مولف در این بخش از تداوم نهادهای اجتماعی و فرهنگی از روزگار صفویه تا به امروز و ناچیز بودن پژوهش در زمینه تاریخ اجتماعی ایران و سرانجام از ناتوانی حکومت صفوی از توسعه ابزار تولید و زمینه های اقتصادی سخن می گوید. در بخش سپاسگزاری مولف به تاریخ دفاع (ژوئن سال 1980؛ خرداد1358) و سرپرست(استاد راهنما)این رساله اف.آر.سی.بگلی(F.R.C.Bagley) اشاره می کند.
در بخش های بعدی به شیوه ارجاع دهی و اختصارات منابع و سرانجام جدول سالنمای فرمانروایان سلسله های تیموری و صفوی و فرمانروایان دست نشانده این سلسله تا روزگار قاجاریه جهت بهره مندی از زمان شمار تاریخ قرار داده شده است.
مطابق هر پژوهش تاریخی «ارزیابی و سنجش منابع اطلاعاتی درباره اصناف در دوره صفوی» فصل اول از بخش نخست این اثر به شمار می رود. کتاب های اسناد اداری مانند تذکره الملوک و دستورالملوک، سنگ نبشته های مساجد، تاریخنگاری های رسمی، متون ادبی، گزارش های سفرای اروپایی، گزارش سیاحان غربی، گزارش های رسمی اروپاییان، منابع ارمنی در این بخش مورد ارزیابی مولف قرار گرفته است.
در فصل دوم به پیشینه تاریخ اصناف ایرانی می پردازد. مولف گزارش نسبتاً جامعی از این دورنمای تاریخی در دوران اسلامی به دست می دهد. آرا و نظرات محققان غربی در این بخش مطرح و تلاش می شود صعف هر یک به تصویر کشیده شود.
بخش سوم شامل دو فصل است «تشریح و طبقه بندی اصناف» و «شمار اصناف». در بخش نخست به سه فهرست اشاره می شود که این فهرست دربرگیرنده اصناف رسمی و غیر رسمی در ایران دوره صفوی بود. در این بخش تلاش می شود که نوعی دسته بندی بر پایه دیدگاه های قانونی (مالیات)و نگاه عرفی به برخی از اصناف و پیشه وران خاص که در میان مسلمانان به لحاظ اعتقادی ممنوع شده بودند، عرضه شود.
بی تردید حکومت صفویه به عنوان یک حکومت مطلقه سلطنتی به نهادهای اجتماعی و اقتصادی نظارت دقیقی داشت و این منظور را از طریق ابزاری پیش می برد که در بخش پنجم مورد بررسی قرار گرفته است. عناوین این بخش عبارتند از اصناف و مالیات، نظارت قیمت، محدودیت ها و انحصارها، نهادهای قضایی و کیفری اصناف. بخش پنجم با عنوان فعالیت اجتماعی و اقتصادی به کارکردهای اجتماعی اصناف، فعالیت های سیاسی اصناف می پردازد. مولف برخلاف نظر برخی از محققان اروپایی که معتقدند اصناف کارکردهای سیاسی نداشتند، پیشینه شایسته ای از نقش آفرینی اصناف و پیشه وران در مسائل سیاسی در دفاع از حقوق صنفی به دست می دهد.
بخشی از پیکره اصناف از شرایط و وضعیت متفاوتی به لحاظ، کارکرد، حمایت حکومتی و جلوه عرفی برخودار بودند. بخش ششم به موضوع این دسته از اصناف می پردازد که به آنها «اصناف ویژه» لقب داده شده است. اصناف شاهی، پیشه وران غیر اسلامی فصل های این بخش را تشکیل می دهند. چنین می نماید که فصل اخیر این بخش زمینه پژوهش های بیشتری را درباره اقلیت ها و نقش آنها در عهد صفوی و بطور کلی تاریخ اجتماعی ایران ار فراهم می کند. بحث های نظری و موشکافی دلایل چنین پدیده ای از ویژگی های این فصل به شمار می رود. مراسمات عمومی، جنبه های فرهنگی و مذهبی و فرقه های دراویش و پیوند های اصناف با آنها در بخش هفتم با عنوان «کارکردهای فرهنگی و مذهبی» بحث شده است.
فهرست مطالب کتاب به این قرار است:
بخش اول- بررسی منابع پژوهش و زمینه تاریخی
بخش دوم- توصیف و شمار اصناف
بخش سوم- ساختار اصناف
بخش چهارم- روش‌های نظارت حکومتی
بخش پنجم- فعالیت اجتماعی و اقتصادی
بخش ششم- اصناف ویژه
بخش هفتم- کارکردهای فرهنگی و مذهبی
بخش هشتم- روابط تجار و اصناف
پیشه وران و زندگی صنفی آنان در عهد صفوی (جستارهایی در تاریخ اجتماعی ـ اقتصادی ایران) نوشته مهدی کیوانی با ترجمه یزدان فرخی راهی از سوی انتشارات امیرکبیر در سال 92 و در 312 صفحه منتشر شده است.
شماره ثبت این کتاب در کتابخانه شماره یک مجلس شورای اسلامی 508572 می‌باشد.