نسخه ای خطی از داستانهای عامیانۀ فارسی در دوره صفوی
نسخه ای خطی از داستانهای عامیانۀ فارسی در دوره صفوی
دکتر سیدمسعود شاهمرادی
نسخه خطی کتاب «ملاجعفری خروس باز» یک نمونه از داستانهای عامیانۀ فارسی در دوره صفوی به شمار می آید. در این نسخه خطی از «ملاجعفری خروس باز»، جانمازدار مجلسی م‍ع‍روف، محمدباقر مجلسی(۱۰۳۷- ۱۱۱۰ ق)، س‍خ‍ن ب‍م‍ی‍ان‍س‍ت که از خ‍لال داس‍ت‍انها و ش‍وخ‍ی‍ه‍ای زی‍ادی که به او ن‍س‍ب‍ت داده می شود، درای‍ت و فهم ملاجعفری آش‍ک‍ار م‍ی‌گ‍ردد. در آغ‍از این نسخه خطی چنین آمده: «ملا جعفری خروس باز از م‍ش‍اه‍ی‍ر اه‍ل اص‍ف‍ه‍ان و رن‍ود آن س‍ام‍ان و از اص‍ح‍اب اش‍ه‍ر ال‍ع‍ل‍م‍اء و ال‍م‍ح‍دث‍ی‍ن، علامه ب‍ی‌ع‍دی‍ل و ق‍ری‍ن م‍ح‍روم آخ‍ون‍د ملا محمدباقر مجلسی اعلی الله مقامه بود و شغل جانمازداری آن جناب داشته، بعضی او را اخ الزوجه علامه معظم رحمه الله علیه گفته اند فرضا که این مصاهرت محقق نباشد قرابت او با آن بزرگوار معین و معلوم است که در آن حوزه و محضر جرأت و جسارتی داشته. کسانی که از سیره و حالات او بی خبرند گمان می کنند مردی عام بوده و در زمره اولئک کالانعام اما نه چنین است و مطلب غیر از این. ملا جعفری از فضلا بوده و سالها تحصیل علم و فضل نموده و عجب این است که پس از کسب فضایل و علوم و فهم مسائل و رسوم و کشف مجهولات و درک معلومات و تصرف در حقایق و تدبّر در دقایق، بلعب شنیع خروس بازی عاشق و شایق گردید دنبال این کار افتاد و فرهنگ و قاموس بی نام و ناموس را در این راه نهاد و تحصیل علوم را بی حاصل دانسته عمری شغل شاغلش تحصیل خروس بود و تاج خروس را به تخت کیکاوس برابر نمی نمود ...». در ان‍ج‍ام این نسخه خطی نیز گفته شده: «اگر بخواهیم اعمال و اقوال ملاجعفری را بوجهی تصحیح کنیم باید بگوییم این مرد از فرقه ملامتیه بوده است. ملاجعفری در دوران ص‍ف‍وی‍ه چ‍ن‍ان بوده است که ملانصرالدین در زم‍ان گ‍ورک‍ان‍ی‍ه‍ا. وال‍س‍لام.» در همین قسمت، تاریخ استنساخ این نسخه خطی 1305 ق. ذکر شده است.
بر اساس توصیفات این نسخه خطی معلوم می شود که «ملا جعفری خروس باز» جانمازدار ملا محمد باقر مجلسی بوده که علاقه عجیبی به خروس و خروس بازی نیز از خود نشان می داده است. با این حال، او مردی ملا و فاضل بوده و تحصیل علم و دانش نیز کرده بود اما خروس بازی را پیشه خود ساخت و با مطایبه و شوخی روزگار را بسر آورد. نکته جالب توجه اینکه محمد باقر مجلسی، حضور وی و حتی شوخی های او را تحمل نموده و امر به اخراج یا تنبیه او نمی نموده است. لازم به ذکر است در مدخل برگزیده دائره المعارف بزرگ اسلامی تحت عنوان «ادبیات داستانی- سیر تاریخی»، نوشته حسن ذوالفقاری، فهرستی از داستانهای عامیانۀ فارسی آورده شده که در آن نام «ملا جعفری خروس باز» نیز دیده می شود.
نسخه خطی کتاب ملاجعفری خروس باز در 8 برگ و ۹ س‍طر ک‍ام‍ل، ان‍دازه س‍طور ۱۷۰x۹۵ و خ‍ط ش‍ک‍س‍ت‍ه ن‍س‍ت‍ع‍ل‍ی‍ق خ‍وش نوشته شده و در کتابخانه ملی نگهداری می شود. آغ‍از این نسخه خطی چنین است: «ملاجعفری خروس باز از م‍ش‍اه‍ی‍ر اه‍ل اص‍ف‍ه‍ان و رن‍ود آن س‍ام‍ان و از اص‍ح‍اب اش‍ه‍ر ال‍ع‍ل‍م‍ا و ال‍م‍ح‍دث‍ی‍ن علامه ب‍ی‌ع‍دی‍ل و ق‍ری‍ن م‍ح‍روم آخ‍ون‍د ملا محمدباقر مجلسی...». در ان‍ج‍ام این نسخه خطی نیز چنین آمده:
«ملاجعفری در دوران ص‍ف‍وی‍ه چ‍ن‍ان بوده است که ملانصرالدین در زم‍ان گ‍ورک‍ان‍ی‍ه‍ا وال‍س‍لام«.
دکتر سیدمسعود شاهمرادی
نسخه خطی کتاب «ملاجعفری خروس باز» یک نمونه از داستانهای عامیانۀ فارسی در دوره صفوی به شمار می آید. در این نسخه خطی از «ملاجعفری خروس باز»، جانمازدار مجلسی م‍ع‍روف، محمدباقر مجلسی(۱۰۳۷- ۱۱۱۰ ق)، س‍خ‍ن ب‍م‍ی‍ان‍س‍ت که از خ‍لال داس‍ت‍انها و ش‍وخ‍ی‍ه‍ای زی‍ادی که به او ن‍س‍ب‍ت داده می شود، درای‍ت و فهم ملاجعفری آش‍ک‍ار م‍ی‌گ‍ردد. در آغ‍از این نسخه خطی چنین آمده: «ملا جعفری خروس باز از م‍ش‍اه‍ی‍ر اه‍ل اص‍ف‍ه‍ان و رن‍ود آن س‍ام‍ان و از اص‍ح‍اب اش‍ه‍ر ال‍ع‍ل‍م‍اء و ال‍م‍ح‍دث‍ی‍ن، علامه ب‍ی‌ع‍دی‍ل و ق‍ری‍ن م‍ح‍روم آخ‍ون‍د ملا محمدباقر مجلسی اعلی الله مقامه بود و شغل جانمازداری آن جناب داشته، بعضی او را اخ الزوجه علامه معظم رحمه الله علیه گفته اند فرضا که این مصاهرت محقق نباشد قرابت او با آن بزرگوار معین و معلوم است که در آن حوزه و محضر جرأت و جسارتی داشته. کسانی که از سیره و حالات او بی خبرند گمان می کنند مردی عام بوده و در زمره اولئک کالانعام اما نه چنین است و مطلب غیر از این. ملا جعفری از فضلا بوده و سالها تحصیل علم و فضل نموده و عجب این است که پس از کسب فضایل و علوم و فهم مسائل و رسوم و کشف مجهولات و درک معلومات و تصرف در حقایق و تدبّر در دقایق، بلعب شنیع خروس بازی عاشق و شایق گردید دنبال این کار افتاد و فرهنگ و قاموس بی نام و ناموس را در این راه نهاد و تحصیل علوم را بی حاصل دانسته عمری شغل شاغلش تحصیل خروس بود و تاج خروس را به تخت کیکاوس برابر نمی نمود ...». در ان‍ج‍ام این نسخه خطی نیز گفته شده: «اگر بخواهیم اعمال و اقوال ملاجعفری را بوجهی تصحیح کنیم باید بگوییم این مرد از فرقه ملامتیه بوده است. ملاجعفری در دوران ص‍ف‍وی‍ه چ‍ن‍ان بوده است که ملانصرالدین در زم‍ان گ‍ورک‍ان‍ی‍ه‍ا. وال‍س‍لام.» در همین قسمت، تاریخ استنساخ این نسخه خطی 1305 ق. ذکر شده است.
بر اساس توصیفات این نسخه خطی معلوم می شود که «ملا جعفری خروس باز» جانمازدار ملا محمد باقر مجلسی بوده که علاقه عجیبی به خروس و خروس بازی نیز از خود نشان می داده است. با این حال، او مردی ملا و فاضل بوده و تحصیل علم و دانش نیز کرده بود اما خروس بازی را پیشه خود ساخت و با مطایبه و شوخی روزگار را بسر آورد. نکته جالب توجه اینکه محمد باقر مجلسی، حضور وی و حتی شوخی های او را تحمل نموده و امر به اخراج یا تنبیه او نمی نموده است. لازم به ذکر است در مدخل برگزیده دائره المعارف بزرگ اسلامی تحت عنوان «ادبیات داستانی- سیر تاریخی»، نوشته حسن ذوالفقاری، فهرستی از داستانهای عامیانۀ فارسی آورده شده که در آن نام «ملا جعفری خروس باز» نیز دیده می شود.
نسخه خطی کتاب ملاجعفری خروس باز در 8 برگ و ۹ س‍طر ک‍ام‍ل، ان‍دازه س‍طور ۱۷۰x۹۵ و خ‍ط ش‍ک‍س‍ت‍ه ن‍س‍ت‍ع‍ل‍ی‍ق خ‍وش نوشته شده و در کتابخانه ملی نگهداری می شود. آغ‍از این نسخه خطی چنین است: «ملاجعفری خروس باز از م‍ش‍اه‍ی‍ر اه‍ل اص‍ف‍ه‍ان و رن‍ود آن س‍ام‍ان و از اص‍ح‍اب اش‍ه‍ر ال‍ع‍ل‍م‍ا و ال‍م‍ح‍دث‍ی‍ن علامه ب‍ی‌ع‍دی‍ل و ق‍ری‍ن م‍ح‍روم آخ‍ون‍د ملا محمدباقر مجلسی...». در ان‍ج‍ام این نسخه خطی نیز چنین آمده:
«ملاجعفری در دوران ص‍ف‍وی‍ه چ‍ن‍ان بوده است که ملانصرالدین در زم‍ان گ‍ورک‍ان‍ی‍ه‍ا وال‍س‍لام«.
+
شنبه ۲۲ مهر ۱۳۹۶ ساعت ۱۰:۳۲
نظر شما