ستان حضرت معصومه(س) از نگاه سیاحان اروپایی عصر صفوی/ سیدمرتضی حسینی شاه ترابی در نگاه سیاحان اروپایی، آستان مقدس حضرت معصومه(س) چشمنوازترین بنای قم بود. این بنا شامل مدفن خواهر امام رضا(ع) و مقابر شاه صفی اول و شاه عباس دوم بود که در دوسوی مزار حضرت معصومه(س) واقع شده بودند. این بارگاه تا عصر شاه سلیمان صفوی سه بار تجدید بنا و تعمیر شد. تزئینات زیبای هنر ایرانی صفوی در بنا و ابزارآلات این بارگاه بیش از هرچیز توجه مخاطب را به خود جلب می کرد. این آستان در اواخر صفویه دارای تشکیلات و بودجه ویژه ای بود که نشان از اهمیت آستان مذکور در بین سایر بقاع متبرکه است. واژگان کلیدی:حضرت معصومه(س)، قم، تاریخ اسلام، صفویه، سیاحان اروپایی درآمد در دوره صفویه، بارگاه حضرت معصومه(س) چشمنوازترین منظره قم از نگاه سیاحان اروپایی بود.[1]از این رو، اکثر آنها در سفرنامه هایشان مطالبی راجع به آن نگاشته اند. در عین حال، هرکدام با توجه به مدت توقف در قم، انگیزه و رویکردشان از این سفر، با اجمال یا تفصیل گزارش کرده اند. تحقیق حاضر می کوشد با استفاده از گزارشات آن دسته سفرنامه های سیاحان اروپایی این عصر که به فارسی ترجمه و منتشر شده است، تصویری از آستان حضرت معصومه(س) در دوره صفویه ارائه دهد. از بین این سیاحان، شاردن مفصلترین گزارش را نسبت به دیگر سیاحان اروپایی عصر صفوی ارائه کرده است. او گزارش می دهد: ایرانیان، مدفن حضرت فاطمه معصومه(س) و دیگر کسانی را که در جوار بارگاه وی دفن شده اند، به طور کلی آستان حضرت معصومه(س) می نامند؛ آن را مکانی مقدس می دانند[2]و این آستان تا عصر شاه سلیمان صفوی سه بار تجدید بنا و تعمیر شد.[3] جالب اینکه برخی از اروپائیان گمان کرده اند: اینجا مدفن حضرت فاطمه زهرا(س)- دختر پیامبر(ص)-[4]است و برخی نیز آن را متعلق به فاطمه(س)- دختر امام حسین(ع)- دانسته اند.[5]به نظر می رسد این اشتباه به سبب اشتراک نام فاطمه(س) بین این سه بانو، آگاهی ناقص سیاحان از تاریخ تشیع و اعتماد به دانسته های ناچیز و ناقص خویش است. کمپفر که در عصر شاه سلیمان صفوی به ایران آمده است،